Kurtuluş Savaşı Yazıları: “1 Kasım 1918 Tarihinde İcra Edilen Faaliyetler” (Bölüm 5)

Mustafa Kemal Paşa, 31 Ekim 1918 günü Adana’ya gelip Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığı görevini Liman von Sanders’ten almıştır. Sonra kendi emrinde olan birlikler hakkındaki bilgileri alıp bir durum değerlendirmesi yapıyor ve bazı emirler vermiş ve akşam olunca da İstanbul’a günlük durum raporlarını göndermiştir. 

Mustafa Kemal Paşa, birliklerin durumuna vakıf olduktan sonra arazi durumunu da dikkate alarak bazı düzenlemeler yapmaya başlamıştır. Demiryolu; birliklerin muhtemel geri çekilmeleri, esirler ile terhis edilecek askerlerin tahliyesi ve lojistik faaliyetler için elde bulunan en uygun ulaştırma vasıtasıdır. Bu sebeple, hattın kontrolü ve önemli bir ikmal merkezi niteliğinde olan İslâhiye istasyonunun emniyet altına alınması için 7’nci Ordu’ya, Süvari Binbaşı Ferhat Bey’in emrindeki süvari, piyade ve mitralyöz bölüklerinin karadan İslâhiye’ye hareket ettirilmesini emretmiştir. 

Bu birliklerin ayrılması ile oluşacak zafiyeti telafi etmek için de Halep Menzil Müfettişliği Karargâhı’ndan teşkil edilen Piyade ve Süvari takımlarının 7’nci Ordu’ya bağlı kalmasını ve Raco ile İslâhiye arasındaki Süvari Takımı ile atlı Makineli Tüfek Bölüğü’nün bulunarak Raco’ya sevk edilmesini bildirmiştir. 

Orduda görev yapan jandarma birlikleri de vardır. Bunlar Suriye cephesinde görev yapmıştır. Savaş sona erdiği için ordunun terhis edilmesi söz konusudur fakat jandarma buna dahil değildir. Malum, Osmanlı’da jandarma iç işleri bakanlığına bağlı. Savaş durumunda ordunun emrine giriyorlar. Artık savaş sona erdiğine göre yeniden İç İşleri Bakanlığı emrine verilmeleri gerekiyor. 

Mondros Mütarekesi imzalanınca dış düşmanlarla savaş sona eriyor ama jandarmaya ihtiyaç çok artmış durumda. Çünkü ülkede güvenlik kalmamış. Eşkıyalar, soyguncular, katiller ve daha birçok suçlu jandarmanın çoğu birliği savaşa gönderildiğinden ülke içindeki güvenlik zafiyetinden yararlanmış Anadolu’nun her yerinde halka kan kusturuyor. En önemlisi de savaştan kaçan ve bazı kaynaklarda sayıları 500 bin kadar olduğu iddia eden asker kaçakları ülkenin en önemli iç sorunu haline geliyor.

Çünkü savaştan kaçmanın cezası idam. Bu yüzden askerden kaçanlar silahlarını da kaçarken yanlarına alarak kaçmışlar. Bu kişiler yakalanacakları korkusuyla köylerine dönemediklerinden dağa çıkmışlar ve çeteler oluşturmuşlar. Bu çeteler köylere, kasabalara, devlete ait tahıl ambarlarına saldırıp soygunculuk yapıyorlar. Bazen de birbirleri ile çatışıyorlar. Bu durum güvenlik sorununu içinden çıkılmaz bir hale getiriyor. Bu yüzden savaş bitince verilen ilk emirlerden biri de ordu emrine girmiş olan jandarma birliklerinin derhal İç İşleri Bakanlığı emrine iade edilmesi ve savaş öncesindeki görev bölgelerine gönderilmesi olmuştur.

Bu konudaki emir Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığı’na 31 Ekim akşamı veya 1 Kasım günü gelmiş olmalı ki Mustafa Kemal Paşa 1 Kasım günü 2’nci ve 7’nci Ordular ile Baş Menzil Müfettişliği, Adana Hat Komiserliği, Bağdat Hattı İnşaat Kıtaları Komutanlığı ve Adana Menzil Müfettişliği’ne gönderdiği bir emirle, Harbiye Nezareti tarafından ordularda bulunan jandarma personelinin asli görevlerine iade edilmelerinin emredildiğini, bu sebeple ordular ve menzillerin harp düzeninde bulunan veya geri çekilme sonucunda orduların ve menzillerin bölgesinde kalan jandarma subay, astsubay ve erlerinin mevcutlarının bildirilmesini istemiştir. 

Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığı savaş süresince Alman generalleri tarafından yürütülmüştür. Mustafa Kemal Paşa görevi devralınca Liman von Sanders İstanbul’a gitmiştir. Fakat Suriye Cephesi’nde çok sayıda Alman subay, astsubay ve er de bulunmaktadır. Alman askeri personeli mütareke gereğince görevlerini terk ederek ülkelerine dönmek üzere bölgeden ayrılacaktır. Bu konuda İstanbul’dan bir emir verildiği anlaşılmaktadır.

Nitekim Mustafa Kemal Paşa’nın 2’nci Ordu Komutanlığı’na gönderdiği bir emirde ülkelerine dönecek olan Alman ve Avusturyalı subay ve erlere her türlü yardım ve kolaylığın gösterilmesini, özellikle eşya ve malzeme tesliminde yanlış anlamalara meydan verilmemesini bildirmiştir.