Kurtuluş Savaşı Yazıları: “Suriye Cephesinde Son Safha” (Bölüm 3)

1918 Eylül’ünde İngilizler, Suriye Cephesi’nde sıklet merkezi ile Akdeniz sahiline yakın bölgeden Liman Von Sanders’in komutasındaki Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığı’na taarruz etmişlerdir. Bunun sonucunda cephe yarılmış ve 8. Ordunun tamamına yakınını etkisiz hale getirilmiştir. Böylece, 7. ve 4. Ordular da kuşatılma tehlikesi ile karşı karşıya kalmışlardır. 

Bunun üzerine Grup Komutanı tarafından, birliklerin Halep bölgesine kadar geri çekilmesi ve 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa’ya da Halep’e giderek geri çekilen birlikleri toplaması ve bir savunma cephesi teşkil etmesi emri verilmiştir. Mustafa Kemal Paşa 5 Ekim’de Halep’e gelmiş ve buradan Padişah Vahdettin’e bir telgraf çekerek kendisinin Harbiye Nazırı olarak içinde bulunacağı Ahmet İzzet Paşa başkanlığında yeni bir kabine kurulması ve bir an önce mütareke imzalanması gerektiğini bildirmiştir.  

Bundan sonra Mustafa Kemal Paşa, çekilen birlikleri toplamaya, toplanan kuvveti muhafaza etmeye ve İngilizlerin kışkırtmasıyla ayaklanan Araplara karşı tedbirler almaya başlamıştır. Yıldırım Ordular Grubu Komutanı’na Halep bölgesinin emniyetli olmadığını ve İskenderun’dan muhtemel bir İngiliz çıkarmasına karşı gerekli tedbirlerin alınması gerektiğini bildirmiştir. 

Ayrıca, Arap propagandalarına karşı İdlib, Cesr-i Şuur ve Muarra bölgelerindeki Türk halkıyla özel bir örgüt kurulmasını ve Lazkiye-Cesr-i Şuur ile Hama-Muarra istikametlerinin emniyete alınmasını istemiştir. Halep bölgesindeki bazı Arap aşiretleri ile irtibata geçmiş ve onları yanına çekmeye çalışmıştır.

Geri çekilme sırasında önce 8’inci Ordu, sonra da 4’üncü Ordu lağvedildiğinden, bu ordulardan kalan birlikler, 7’nci Ordu kuruluşuna dâhil edilmiştir. Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı da 2’nci ve 7’nci Ordulardan oluşacak şekilde yeniden teşkil edilmiştir. 25 Ekim 1918’e kadar 7’nci Ordu Komutanlığı emrindeki birliklerin tamamı Halep civarında toplanmıştır.

25 Ekim’de Arapların şehre girmesi ile başlayan çatışmaların ardından Halep boşaltılmıştır. 26 Ekim’de ise Arap ve İngiliz birliklerinin taarruzları Halep kuzeyinde durdurulmuştur. Böylece, İskenderun bölgesi İngiliz işgaline karşı güneyden emniyet altına alınmıştır. 

Mustafa Kemal Paşa, bazı Arap birliklerinin Antep istikametinde ilerlediğini öğrenince, savunma tedbirleri almak için 28 Ekim akşamı Katma’daki karargâhından Kilis’e gitmiştir. Bölgenin nasıl savunulacağını planlamış, Kilis’e 43’üncü Tümen’den bir müfreze getirtmiş ve Antep’e de gerekli tedbirlerin alınması için talimat vermiştir. Ayrıca, Kilis’te halkın ileri gelenleri ile görüşmüştür. 

7’nci Ordu birlikleri, 29 Ekim 1918 gününe kadar; İskenderun (Antakya dâhil)-Beylan-Dar’el Cemal-Tel Rıfat ve doğu uzanımı genel hattında tertiplenmiştir. Mustafa Kemal Paşa bu hat için daha sonra; “…bir hat tespit ettim ve sınırladım ve kuvvetlerime emir verdim ki düşman bu hattın ilerisine geçmeyecektir.” demiştir. 

Bu hattın gerisindeki Kilis-Antep hattı, ikinci savunma hattı olarak belirlenmiştir. 30 Ekim 1918 tarihinde ise 7’nci Ordu karargâhı Raco’ya çekilmiş ve 20’nci Kolordu Karargâhı Katma’da, 3’üncü Kolordu Karargâhı Kurtkulak’ta olacak şekilde tertiplenmiştir. 

Bu sırada Mondros Mütarekesi imzalanmış ve Sadrazam Ahmet İzzet Paşa’dan gelen emir ile Liman von Sanders’ten Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığı görevini Mustafa Kemal Paşa’ya devretmesi istenmiştir. Bunun üzerine Mustafa Kemal Paşa, 7’nci Ordu Komutanlığı’nı vekâleten Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’ya devretmiş ve Adana’ya giderek 31 Ekim 1918’te görevi devralmıştır. 

Bundan sonra, İstanbul’a gitmek üzere trene bindiği 10 Kasım 1918 tarihine kadar süren 10 gün boyunca Adana’da kalmıştır. Bu süre içinde bir yandan emrindeki birlikleri sevk ve idare eden Mustafa Kemal Paşa, bir yandan da İstanbul ve 6’ncı Ordu Komutanı ile yazışmalarda bulunmuştur. Ayrıca, sivil ve asker bazı kişilerle görüşmeler yapmıştır.