NATO Doğu Avrupa'daki Yığınaklanmasını Artırıyor, Romanya'yı Merkez Üssü mü Yapıyor?

Romen Hava Kuvvetlerinin Savaş Uçağı Durumu ve F-35 Tedariki

Romen Hava Kuvvetleri (Forțele Aeriene Române) Portekiz’den satın alınan 17 adet F-16AM/BM savaş uçağını uçuruyor. İlave olarak, 2022 yılının Kasım ayında Norveç’ten 388 milyon USD karşılığında satın aldığı 32 adet F-16AM/BM uçaklarının bu yıl itibariyle tamamlanması bekliyor. Böylece toplamda Romanya Hava Kuvvetlerinin envanterinde yer alacak toplamda 49 adet F-16 uçağı ile önümüzdeki 10 yıl boyunca (2034 yılına kadar) ihtiyacın karşılanması öngörülüyor. Zira, bu uçakların gövde ömürleri 8.000 saat ile sınırlı olup, yapısal modernizasyonla gövde ömürlerinin 12.000 saat yapılması söz konusu olamıyor. Bu arada envanterdeki tüm MiG-21 uçaklarının da kullanım dışı bırakılmasına karar verildi. 

Dolayısıyla Romanya, 2030’lu yıllarda Hava Kuvvetlerinin hizmetine vermek üzere yeni savaş uçağı arayışına başlamıştı. Geçen yıl Romanya Parlamentosu, hükümetin sunduğu tedarik paketi dikkate alarak, 32 adet F-35A uçağının ABD’den tedarik edilmesini (yaklaşık 6,5 milyar USD karşılığında) onayladı. Daha sonra 16 uçaklık ikinci bir F-35 tedarik sürecinin işletilmesine de karar verildi. Nihayetin Romanya, 2030’lu yılların başında halihazırda envanterindeki F-16’larını kullanım dışı bırakırken, bu süreçle eş zamanlı olarak F-35 uçaklarını kullanmaya başlama öngörüsüyle hareket ediyor.

Bu kapsamda tedarik edilecek F-35 uçaklarının Romen Hava Kuvvetlerinin faal meydanlarından olan Mihail Kogalniceanu Hava Üssü’ne konuşlanması planlandı. Neticede F-35 uçaklarının konuşlandığı meydanların bu uçakların uçurulmasına ilişkin standart bir altyapıya sahip olması gerekiyor. Örneğin, eğer Türkiye’nin F-35 tedarik süreci normal seyrinde gitmiş olsaydı, 7’nci Ana Jet Üs Komutanlığı/Erhaç’ta (Malatya) ilk F-35 filolarının konuşlandırılması planı çerçevesinde, Erhaç’ın önceden hazırlanması, meydanın altyapısının iyileştirilmesi gerekiyordu. Esasında bu süreç 1984 yılından itibaren Türk Hava Kuvvetlerinin F-16 modernizasyon süreciyle birlikte F-16 konuşlandırılan üslerde yapılan bir uygulamanın F-35 için de yapılmasıydı. Günün sonunda Erhaç yaklaşık 1 milyar USD harcama yapılarak modernize edildi, meydan hazırlandı ancak uçakların gelişi olmayınca bu çaba ve ön hazırlıklar şimdi âtıl kalmış oldu.

Erhaç benzeri bir modernizasyon süreci şimdilerde Romanya’nın Mihail Kogalniceanu Hava Üssü için de işletilmeye başlandı. Bahse konu Romen hava üssünün aynı zamanda genişletilmesi (Erhaç’ta mevcut üs sınırları içinde kalınmıştı) ihtiyacı da ortaya çıktığından, muhtemelen başka askeri maksatlara hizmet edecek ek yapılanma ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak, Mihail Kogalniceanu Hava Üssü’nün genişletilmesi söz konusu oldu. Basına yansıdığı kadarıyla, Almanya’da bulunan ve ağırlıklı olarak Amerikan askerlerinin görev yaptığı bir hava üssü olan Ramstein’dan daha büyük (%17 civarında olduğu çeşitli kaynaklarda geçiyor) olduğu biliniyor. Bu durumda maliyetlerin yükselmesi, Romanya’nın 2,5 milyar USD harcaması bir zorunluluk olarak ortaya çıkıyor. Modernizasyon gereği, pistlerin bakımı ve ilave taksi yolu yapımı yanında, F-35’e uygun hangarlar, silah depoları, cephanelikler, bakım atölyeleri ve tesisleri, uçuş hattı iyileştirmeleri vb. yanında bu hava üssünde görev yapacak personel için üs içerisinde ve civarında sosyal alanlar, okullar, lojmanlar, askeri hastane ve alış veriş merkezlerinin de yer alacağı kompleksler de inşa edilmesi gerekiyor.

Mihail Kogalniceanu Hava Üssü bir NATO Üssü mü Oluyor?

Euronews’te bir iki gün önce çıkan bir habere göre, Romanya, yaklaşık 10.000 askerin görev yapacağı Avrupa’daki en büyük üssü inşa ediyordu. Hatta haberde bu üssün Avrupa’daki en büyük NATO üssü olduğu da iddia ediliyordu. 

NATO, müttefiklerin altyapılarını iyileştirme yönünde adım atan bir anlayışa sahip bir siyasi ve askeri bir teşkilattır. Bu yönüyle Romanya’ya NATO altyapı fonlarından belirli oranda, örneğin 2,5 milyar USD harcama yapan Romanya’ya belki 250 milyon USD fon aktarımı yapılmış olabilir. Bu durumda Romanya’dan beklenen gerektiğinde bu hava üssünün Doğu Avrupa’da gelişecek bir kriz durumunda diğer ülkelerden gelecek müttefik uçaklarının kullanımına açmasıdır. Zaten Kuzey Atlantik Paktı’nın beşinci maddesi gereği, bir üyeye yapılmış saldırı, diğer 31 devlete de yapılmış kabul ediliyor. En azından antlaşma bunu dikte ettiriyor. Bu doğrultuda NATO’nun bir ülkeye destek vermesi, hele ki bu ülkenin milli imkanları bu tür harcamaları kendi başına karşılamak için yetmiyorsa, NATO’nun zengin ülkelerinden (ABD, Almanya, İngiltere, Fransa vb.) kaynak aktarımı yapılması yaygın bir usuldür. 

Özellikle Soğuk Savaş döneminde Türkiye dahil pek çok gelişmekte olan NATO üyesi ülke, ittifakın altyapı fonlarından yararlanma yoluna gitmiştir. Türkiye’deki neredeyse tüm hava üsleri bir şekilde milli kaynaklar yanında NATO altyapı fonlarını kullanılarak inşa edilmiştir. Bu durum Yunanistan için de geçerlidir. Soğuk Savaş sonrasında 1999 yılında NATO’ya katılan Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti’nde de bazı meydanlar NATO fonlarıyla iyileştirilme yoluna gidilmişti. Romanya’ya muhtemelen verilen NATO kaynak desteğinin karşılığında, bu dağlık bölgedeki hava üssünde ittifaka ait komuta kontrol merkezi ile tugay seviyesi birlik konuşlandırılmasına da gidilebileceğini değerlendiriyorum. Zira, NATO, Doğu Avrupa’da ani reaksiyon kuvveti konuşlandırma yoluna gittiği için, Romanya, Polonya, Bulgaristan gibi ülkelerde daimî ve geçici kuvvet konuşlandırmak durumundadır. Bu maksada hizmet edecek üslerden birisinin de Mihail Kogălniceanu Hava Üssü’nün olmasını normal karşılıyorum. Hem Romanya’nın hem de NATO’nun askeri ihtiyaçlarına hizmet edecek bir hava üssü olacağını değerlendiriyorum. Bir yönüyle İncirlik Hava Üssü’nden daha gelişmiş bir altyapıya sahip olacak Mihail Kogălniceanu Hava Üssü’nün, ilerleyen yıllarda ABD için F-35 uçakları ileri konuş üssü olarak da görev yapmasını bekleyebiliriz kanaatindeyim.

Romanya’da NATO Üyesi Ülkelerin Görev Yaptığı Yerleşkeler, Tesis ve Üsler

Romanya’da yaklaşık 5.000 kadar müttefik ülke askeri görev yapıyor. Bu askeri personelin çoğunluğunu Amerikalılar oluşturuyor ve Amerikan askerleri de ağırlıklı olarak Constanța isimli yerleşim yerine yakın bir bölgede konuşlu Mihail Kogălniceanu Hava Üssü ve civarındaki askeri tesislerde görev yapıyorlar. 

Deveselu üssünde, Amerikan Aegis Balistik Füze Savunma Sisteminin bulunduğu bir füze bataryası görev yapıyor.

Capu Midia’da Fransa’ya ait MAMBA füzesavar savunma sisteminin bulunduğu bir atış alanı tesisi bulunuyor.

Bükreş’te, çokuluslu güneydoğu kolordusuna bağlı yine çokuluslu yapıda teşkil edilen güneydoğu tümeninin karargâhı (Sibiu’da) yer alıyor. 

Cincu üssü, Fransızların liderliğinde işletilen bir üs olup, Fransız askerleriyle birlikte az sayıda Lüksemburg askerinin görev yaptığı bir merkez vazifesini görüyor. 

Craiova’da ise çokuluslu güneydoğu tugayının karargâhı bulunuyor. 

Câmpia Turzii ‘de ise ABD’nin dron operasyonları için bir üs olarak kullandığı tesisler yer alıyor. 

Oradea’da ise istihbarat maksatları için teşkil edilen insan istihbaratı (HUMINT) toplama merkezinin karargahı konuşlu bulunuyor. 

Son olarak Feteşti’de NATO ülkelerine ait uçakların rotasyonel görevlendirmelerle geçici olarak konuşlandığı ve hava polisliği görevlerini icra etmek için kullandığı bir hava üssü bulunuyor. Bu üsse İspanya’dan, Belçika’dan, İngiltere’den ve başka diğer müttefik ülkelerinden geçtiğimiz birkaç yıl boyunca hava savunma uçakları gönderilerek, dörder aylık sürelerde bu bölgede müttefik uçaklarının Romanya ve NATO hava savunmasına katkı sunmaya devam etmeleri amaçlanmıştı. Bu görevlendirmeler halen de devam ediyor. Nitekim Feteşti’de halihazırda Türk ve İspanyol savaş uçakları konuşlu olarak görev yapıyorlar.

Sonuç

2022 yılının Şubat ayında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın arkasında doğrudan NATO olmasa da, NATO üyesi çok sayıda ülke, ABD’nin yönlendirmesi ve teşvik etmesi neticesinde Ukrayna’ya destek vermeye, silah yardımı yapmaya devam ediyor. Ayrıca NATO’nun Rusya’yı ‘tehdit’ olarak tanımladığı da artık bir sır değil. Ayrıca Doğu Avrupa’da Rusların ilerde bu savaşı büyütmesi, Ukrayna topraklarından, örneğin Baltık ülkelerine, Polonya’ya veya yeni üyeler Finlandiya ile İsveç topraklarına kaydırma olasılığına karşı NATO topyekûn tedbir geliştirme arayışındadır. Polonya adeta silahlanma yarışına girmiş, başta ABD’den olmak üzere birçok ülkeden tank, zırhlı araç, uçak tedariki yoluna gitmiştir. Benzer arayış özellikle F-35 boyutunda Romanya, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan vb. ülkeler için de geçerli bir trend haline gelmiştir. Almanya silahlanma için yaklaşık 100 milyar avroluk kaynak ayırmayı gerekli görmüştür. Avrupa’da sanki üçüncü dünya savaşına hazırlanma yönünde yavaş da olsa bir hareketlilik kimsenin gözünden kaçmıyor.

Bu şartlar altında Romanya’nın geçen yıl Eylül ayında tedarik etme kararı aldığı 32 adet F-35 uçağını konuşlandırmayı planladığı Mihail Kogălniceanu Hava Üssü’nü modernize etme çalışmaları başlamış bulunmaktadır. Bu üs için ayrılan kaynağın büyüklüğü 2,5 milyar USD ve/veya 2,5 milyar Avro olarak telaffuz ediliyor. Bu büyüklükteki paranın kaynağı ağırlıklı olarak Romen Hükümeti olup, kısmen NATO fonlarından da kaynak aktarımı yapıldığını değerlendiriyorum. En nihayetinde bu üs ve çevresinde halihazırda Amerikan askerleri görev yapmakta olup, ilerleyen yıllarda da Rusya’ya karşı Romanya’da Tugay seviyesinde bir birliğin görev yapmaya devam etmesini bekliyorum. Bu çerçevede yine Amerikan F-35’lerinin bu üssü bir ileri konuş meydanı olarak kullanmasını normal karşılıyorum. 

NATO’nun Soğuk Savaş sonrasında Türkiye’nin bulunduğu güneydoğu kanadı ve çevresi NATO açısından en fazla tehdidin yer aldığı bölge olarak görülüyordu. Ruslarla belirli bir yumuşama evresine girilmiş, NATO doğuya doğru genişlemeye başlamıştı. Bu şartlar altında Doğu Avrupa cephe olmaktan neredeyse çıkarılmıştı. 

2008 yılında Romanya’da gerçekleştirilen tarihi Bükreş Zirvesi; NATO’nun Gürcistan ve Ukrayna’yı İttifaka üye yapma konusunda kararlılık sergilediği bir zirve olmuştur. Putin Rusya’sının buna cevabı önce Gürcistan’a askeri harekât düzenleyerek Gürcistan’ı oyundan düşürmek, takiben 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmek ve en nihayetinde 2022 yılında Ukrayna’yı işgal teşebbüsüyle Ukrayna’nın da NATO üyeliği defterini neredeyse tamamen kapatmak olmuştur. Bu gelişmeler Doğu Avrupa’yı Ruslar karşısında tekrar cephe haline getirmiş, bu arada Türkiye’nin yer aldığı güneydoğu cephesi şimdiki şartlarda eski önemini yitirmiş gözükmektedir. Bu yönüyle İncirlik’in İttifak ve ABD açısından öneminin azalmakta olduğunu, buna karşılık Ruslar karşısında Doğu Avrupa’da ileriden konuşlanma fırsatı veren Romanya gibi ülkelerdeki askeri üs ve tesisler öne çıkmaktadır. 

Günümüzde, Doğu Avrupa’da NATO faaliyetleri yönüyle yükselen bir müttefik olma yolunda ilerleyen Romanya’nın Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis, bu durumu kendi ikbali ve ülkesinin NATO’da önemli bir misyonu üstlenmesi bakımından tarihi bir fırsat olarak görmüş olacak ki, 13 Mart’ta yaptığı bir açıklamayla, NATO Genel Sekreterliği’ne adaylığını resmen açıkladı. Bakalım Iohannis’in adaylığına diğer ülkeler onay verecek mi?

Not: Bu konuyla bağlantılı olarak, yarınki yazımda, Soğuk Savaş sonrasında ve günümüzde Avrupa’daki Amerikan Askeri Konuş politikasına ve Amerikan askerlerinin nerede ve ne maksatla görev yapmakta olduklarını dikkatinize sunmak istiyorum.

Kaynakça

Euronews Romania, “Europe's largest NATO base under construction. The new base at Mihail Kogălniceanu will permanently house up to 10,000 soldiers”, 18 Mart 2024, https://www-euronews-ro.translate.goog/articole/cea-mai-mare-baza-nato-din-europa-in-constructie-noua-baza-de-la-mihail-kogalnice?_x_tr_sl=ro&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en&_x_tr_pto=wapp&_x_tr_hist=true

Gareth Jennings, “Romania to acquire 48 F-35s in two tranches”, Janes, 27 Eylül 2023, https://www.janes.com/defence-news/news-detail/romania-to-acquire-48-f-35s-in-two-tranches#:~:text=Romania%20has%20firmed%20up%20its,aircraft%20across%20two%20acquisition%20tranches.

Madalin Necsutu, “Romania Begins Largest Ever Arms Deal with Request to Buy F-35 Jets”, BalkanInsight, 26 Eyül 2023, https://balkaninsight.com/2023/09/26/romania-begins-largest-ever-arms-deal-with-request-to-buy-f-35-jets/#:~:text=Romania%20has%20begun%20the%20process,jets%20worth%206.5%20billion%20dollars.