Sırbistan ve Kosova Arasındaki Gerginlik Son Bulmaya Yakın mı?

Sırbistan ve Kosova arasındaki gerilim, 27 Aralık 2022 tarihinden itibaren daha da arttı. Kosova ve Sırbistan Hükümetleri arasında, Kosova’da yaşayan Sırp azınlık sorunu büyüyerek, iki ülke arasındaki ilişkileri seyrini çatışma boyutuna kadar taşıdı. 

Kosova polisi ülkenin kuzeyinde Mitovica ve Zveçan yerleşim yerlerinde, çatışmaların önüne geçmek için taraflar arasında barikat kurdu. Buna tepki olarak Sırplar da karşı barikat kurdular. Bu siyasi çözüm gelmeden sahaya gerginliğin yansıması sonucunu doğurdu. 

Kosova Barış Gücü’nün Kosova topraklarında hareket özgürlüğünü kaldıran barikat uygulamasına son verilmesine yönelik çağrısı karşılık bulmadı. 

2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı Sırbistan tanımıyor. Sırbistan, Kosova’yı halen de kendi toprağı olarak görmeye devam ediyor. Buna rağmen, iki ülke arasında AB arabuluculuk yönünde bir inisiyatif başlatabildi. 2011 yılında başlatılan Belgrad-Priştine Diyalog süreci kapsamında normalleşme yolunda, iki ülkenin birbirini tanıması için ortak bir yol haritası belirlenmeye çalışıldı.

Günümüzde Kosova Başbakanı Albin Kurti ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, AB öncülüğünde Fransız-Alman Planı olarak isimlendirilen bir plan çerçevesinde, bir araya geliyorlar. Süreç devam ediyor. Plan, özünde bir müzakereden ziyade çözüm için AB tarafından “kabul et ya da terk et” bağlamında taraflara dikte ettirildi. 

Fransız-Alman Planına göre Kosova’nın çoğunlukla Sırpların yaşadığı belediyelerde ‘Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasının öngörüldüğü anlaşılmaktadır. Bu öneri aslında AB’nin arabuluculuğunda, Kosova ve Sırbistan arasında 2013 yılında imza altına alınmıştı. Ancak o dönemde Kosova Anayasasına uygun olmaması nedeniyle anlaşma uygulama safhasına geçirilememişti. 2013 anlaşmasına göre, Kosova’nın ortak bütünlüğüne Sırbistan’ın saygı göstermesini, Kosova’yı tanıması ve bu ülkenin uluslararası örgütlere üye olmasının önünde bir engel teşkil etmemesi hedeflenmişti.

Sırbistan Hükümeti, Kosova’nın bağımsızlığı için ön şart olarak Sırbistan Belediyeler Birliği’nin kurulmasını şart koşmuştu. Kosova ise “tek etnisiteli” bir birliğin kurulması önünde Belediyeler Birliği önerisinin engel teşkil ettiğinden dolayı kabul edilemez olduğunu iddia etti. 

Bunun üzerine iki ülkeyi bir araya getirmede kararlı bir duruş sergileyen Almanya, Fransa ve İtalya, birlikte hareket ederek, Kosova ve Sırbistan liderlerine ortak bir mektup gönderdiler. Mektupta, üç ülke, artık tarafların anlaşmaları imzalaması gerektiğini, ilerleme için bunun şart olduğunu ve Avrupa’nın ortasında bu gerginliğin son bulmasını istediklerini belirttiler. Mektupta, liderlerden yapıcı bir çaba göstermelerinin beklendiği vurgulandı. Kosova ve Sırbistan vatandaşların ortak yararı, bölgenin barışçıl ve müreffeh gelişimi için Avrupa perspektifi doğrultusunda adım atılmasına vurgu yapıldı. 

Avrupa Birliği’nin, Belgrad – Priştine Diyaloğu özel temsilcisi Mirislav Lajcak, Kosova devlet televizyonuna yaptığı açıklamada, Kosova’yı kendi hukuk sistemine aykırı durumları kabul etmeye zorlamayacaklarını açıkladı. İki ülkenin kırmızı çizgilerine göre planın hazırlandığı ifade edildi. Hazırlanan taslakların AB tarafından taraflarla paylaşıldığını, öngörüşlerin alındığını, bu çerçeve dokümanın olgunlaştırıldığını, bundan sonra müzakere yolunda hiçbir engelin olmaması gerektiğini belirtti. Müzakerenin devamı olarak görülen bu plan 1972 Doğu-Batı Almanya Anlaşması modelinin de facto tanınmasına dayandırılıyordu. 

Kosova 117 ülke tarafından bağımsız devlet olarak tanınıyor. Ancak henüz BM’e üye olamamıştır. Sırbistan-Kosova ‘donmuş ihtilafı’ sorun olmaya devam ediyor. Kosova Başbakanı Albin Kurti, Kosova ile Sırbistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesinin ancak karşılıklı tanıma ile mümkün olabileceğini söylüyor. ABD Başkanı Joe Biden, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz da karşılıklı tanımanın ilişkilerin normalleşmesinin özünü ve merkezini oluşturduğunu ifade ettiler.

Kosova ve Sırbistan Liderleri, Kurti ve Vucic, bir hafta kadar önce Belçika'nın başkenti Brüksel’de bir araya geldiler. Kamuoyunda Fransız-Alman Planı olarak bilinen teklifi görüştüler. Kurti'nin açıklamasına göre Kosova planı imzalamaya hazırdı. Sırp lider Vucic belgeyi imzalamayı reddetti. Son şekliyle Plan; Sırbistan'ın Kosova'yı resmen olmasa da fiilen tanımasını ve uluslararası teşkilatlara üye olmasına engel olmamasını öngörüyor. Plan, aynı zamanda Kosova'da Sırp Belediyeler Birliği olarak bilinen bir idari yapılanma teşkil edilmesini içeriyor. Kosova ve Sırbistan'ın AB arabuluculuğundaki Belgrad-Priştine Diyaloğu çerçevesinde müzakerelere 18 Mart'ta Üsküp'te iki liderin devam etmeleri bekleniyor.