Site İçi Arama

analiz-ve-raporlar

Doğal Afetlerde Askeri Birliklerin Kullanılması ve DAFYAR Planları

Afet bölge komutanlıkları, tugaylarını bir bütün olarak doğal afetlerde kullanmak amacıyla planlama yapıyordu. Ani olarak meydana gelebilecek herhangi bir doğal afete süratle müdahale edebilmek amacıyla, tugay komutanlıklarınca bir tabur, Doğal Afet Yardım Birliği (DAFYAR) şeklinde görevlendirilmekteydi.

Konuya İlişkin Kanunlar:

 -5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun

 -7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun -7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu 

-2945 sayılı Milli Güvenlik Kurulu ve Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Kanunu

 -2941 sayılı Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu

 -2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu

7269 sayılı Kanun gereği olarak çıkarılan 88/12777 sayılı Sayılı Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmeliğine göre, afetlere ilişkin yerel teşkilatlanma ve görevlendirme şöyledir; 

a. İl Acil Yardım Teşkilatı İllerde, valinin veya görevlendireceği vali yardımcısı başkanlığında;

- Belediye Başkanı, 

- İl Jandarma Komutanı,

- Emniyet Müdürü, 

- Sivil Savunma Müdürü,

- Milli Eğitim Gençlik ve Spor Müdürü, 

- Bayındırlık ve İskân Müdürü,

- Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürü, 

- Tarım Müdürü,

- Orman İşletme Müdürü, 

- Kızılay Temsilcisi,

- Garnizon komutanı veya mahallin en büyük askeri temsilcisinden oluşan İl Kurtarma ve Acil Yardım Komitesi kurulur. 

b. İlçe Acil Yardım Teşkilatı; İlçelerde, kaymakamların başkanlığında 

- Belediye başkanı,

- İlçe jandarma komutanı, 

- Emniyet amiri/baş komiseri,

- İlçe savunma müdürü/memuru,

- Mal müdürü, 

- İlçe milli eğitim gençlik ve spor müdürü,

- Bayındırlık ve iskân müdürlüğü temsilcisi, 

- İlçedeki sağlık kuruluşlarından kaymakamlarca belirlenen birinin amiri,

- Kızılay başkanı,

- Garnizon komutanı veya mahallin en büyük askeri birlik temsilcilerinden oluşan “İlçe Kurtarma ve Yardım Komitesi” kurulur.

Silahlı Kuvvetlerin doğal afetlere müdahale imkân ve kabiliyeti incelendiğinde entelektüel potansiyel, kurumsal hazırlık, haberleşme, işbirliği ve afet bölgesindeki faaliyetler olmak üzere beş yapıdan oluşmaktadır. Yapılan araştırmalar neticesinde ortaya çıkan istatistiksel bulgular silahlı kuvvetlerin müdahale imkân ve kabiliyetlerine değinen yapısal modellemelerin güvenilir olduğunu göstermiştir.

TSK’nın Doğal Afetlere İlişkin Örgütsel Yapılanması: 

Kocaeli ve Düzce Depremi sonrası ortaya çıkan ihtiyaçlar sonucu;

MSB İnşaat Emlak Dairesi Başkanlığı bünyesinde bir Deprem Araştırma Grubu ile Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından büyük afetlerde gereksinim duyulan özel arama kurtarma birliklerinin kurulması ve geliştirilmesi kararı alınarak, tabur seviyesinde bir arama-kurtarma birliği kurulmuştu. Genelkurmay Başkanlığı Özel Kuvvetler Komutanlığına bağlı olarak görev yapan bu birlik, depremler, su baskınları, yangınlar, çığ ve kaya düşmeleri, nükleer, biyolojik ve kimyasal kökenli afetler sonrasında, etkin bir arama kurtarma faaliyeti yürütebilecek kapasitede çok iyi eğitilmiş ve donatılmış bulunmaktaydı. Bununla birlikte, Hava, Deniz ve Jandarma Kuvvet Komutanlıklarınca da kurulmuş bulunan arama ve kurtarma timleri gerek yurtiçi, gerekse yurtdışında her tür olağanüstü koşulda hizmet verebilecek kapasiteye sahiptiler. İstihkâm Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı” bünyesinde ise Doğal Afetler Arama Kurtarma Kurulu oluşturulmuştu.

Afet Bölge Komutanlığı, afetin kapladığı alanın genişliğine bağlı olarak il / ilçe düzeyinde tugay seviyesinde Afet Tali Bölge Komutanlıkları teşkil etmişti. Afet Bölge Komutanlıkları, birliklerini doğal afet görevine uygun şekilde, doğal afet yardım tugayı / taburu / bölüğü şeklinde yeniden teşkilatlandırmış ve gerekli planlamaları yapmıştı.

Afet bölge komutanlıkları, tugaylarını bir bütün olarak doğal afetlerde kullanmak amacıyla planlama yapıyordu. Ani olarak meydana gelebilecek herhangi bir doğal afete süratle müdahale edebilmek amacıyla, tugay komutanlıklarınca bir tabur, Doğal Afet Yardım Birliği (DAFYAR) şeklinde görevlendirilmekteydi. 

DAFYAR planına göre askerî birlikler PTT, DSİ, Kızılay, Karayolları ve benzeri kuruluşlarla iş birliği yaparak halka yardım görevini yerine getirebilecek imkân ve kabiliyete sahipti. Bu birlikler görevlerini 7269 sayılı kanuna uygun olarak düzenlenen İç Hizmet Kanunun 112. Maddesi esaslarına göre yerine getirirdi. Bu esaslar doğrultusunda oluşturulan teşkilat yapısında;

Doğal Afet Bölge Komutanı: TSK tarafından yapılacak yardımların koordine edilmesini sağlamak amacıyla, afet yardım planına göre, bölgeden sorumlu Ordu ve Kolordu Komutanlığı (Deniz ve Hava’da eşiti komutanlıklar) tarafından görevlendirilecek birlik komutanıdır. 

Doğal Afet Tali Bölge Komutanı: Doğal afete maruz kalan bölgenin büyüklüğüne göre yardım faaliyetlerinin koordinesi, emniyet ve asayişinin sağlanması amacıyla afet bölge komutanı tarafından görevlendirilen ve sayısı ile hudutları idari ihtiyaçlar göz önünde tutularak tayin edilen her bir afet tali bölgesi için en kıdemli birlik komutanıdır.

İl Kurtarma ve Yardım Komitesi: 7269 Sayılı Kanuna göre, valilerin başkanlığı altında; belediye başkanı, garnizon komutanı veya temsilcisi, il savunma sekreteri, il jandarma komutanı, emniyet müdürü, sağlık, bayındırlık, veteriner, teknik ziraat, milli eğitim, gençlik ve spor, il imar müdürlükleri ile mahalli Kızılay başkanından müteşekkil bir heyettir. 

Kara Kuvvetleri Doğal Afet Koordinasyon Merkezi: Doğal afetlerde, Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nda “B” Hazırlık durumunun ilanıyla teşkil edilen ve doğal afet bölgesinde icra edilen insani yardım harekâtını sevk ve idare eden bir merkezdir. 

Kara kuvvetleri tarafından afet sonrası gelen iç ve dış yardımlar konusunda, kısaca ABSİS olarak adlandırılan “Afet Bilgi Sistemi” geliştirilmişti. Bu sistemin temel amacı yapılacak iç ve dış yardımların bilgisayar ortamında miatlarına göre tutulması ve ihtiyaç duyulan bölgelere sevkini sağlamaktı. Aynı sistemin kurulabilmesi için KKK’ lığının elinde halen daha da gelişmiş olarak her türlü imkân mevcuttur. 

Kocaeli Depreminde;

Deprem Bölgesi Lojistik Destek Üssü Koordinasyon Merkezi (DBLDÜKM) kurulmuştu. Ayrıca deprem bölgesinde ilgili il ve ilçelerde bu merkeze bağlı “Lojistik Destek Komuta Merkezleri (LDKM)” kurulmuştu. Bunun dışında dış yardımların teslim alınması ve kayıtlarının tutulması için “İnsanî Yardım Kabul Merkezi” ve “İnsanî Yardım İleri Kabul Merkezi” tesis edilmişti. Ayrıca yurt içi yardım toplama merkezleri kurulmuştu. Afet Bilgi Sistemi vasıtası ile ihtiyaç duyulan malzeme listeleri bilgisayara işlenmiş, mevcut depolardan ihtiyaç merkezine sevki sağlanmıştı. Deprem Bölgesi Lojistik Destek Üssü Koordinasyon Merkezi birbirleriyle koordineli çalışan bir mülkî ve bir askerî personel tarafından yönetilmiş ve afet bölge koordinatörlüğü ihtiyaçlarına hizmet etmişti. 

Kocaeli Depremi neticesinde, Genelkurmay Başkanlığı tarafından deprem, yangın, sel, çığ, toprak kaymaları, kaybolmalar, Kimyasal Biyolojik Radyolojik ve Nükleer (KBRN) ve büyük kazalar gibi doğal olan veya olmayan her türlü afette yurt içinde ve yurt dışında arama ve kurtarma faaliyeti icra etmek üzere TSK Doğal Afetler Arama Kurtarma Tabur Komutanlığı kurulmuş ve uluslararası standartlarda teçhiz edilmişti. 

O dönemde kurulan 12 Doğal Afetler Arama Kurtarma Taburu her türlü hava ve arazi şartlarında, yurt içi ve yurt dışında kendisine verilen tüm arama ve kurtarma görevlerini başarı ile yerine getirmiş ve yeniden teşkil edildiğinde de aynı görevleri yine aynı hassasiyetle yerine getirebilir. DAK taburlarının sayısı ihtiyaca göre artırılabilir, personeli belirlenip standart kuruluşlarındaki görevleri devam ederken yapılacak planlama ile doğal afet arama ve kurtarmaya yönelik eğitimleri de tamamlanarak göreve hazır halde hazır tutulabilir.

Doğal Afetler Arama Kurtarma Taburu; Tabur Karargâhı ve 3 adet DAK Birliğinden meydana gelmiştir. Her DAK Birliğinde ise Birlik Karargâhı, Arama Köpek Kısmı ve 6 DAK Timi mevcuttur. DAK Timi, Tim Komutanı, Dinleme ve Arama Uzmanı, 2 adet Kurtarma Uzmanı, 2 adet Acil Müdahale Uzmanı, olmak üzere 6 kişiden meydana gelmekteydi. - Alarmın verilmesi ile hazırlıklarını tamamlayarak, süratle afet bölgesine intikal etmeye hazır hâle gelebilir.

O dönemde kurulan bu birlikler;

- Üç ayrı bölgede, üç ayrı afet türüne göre müstakil olarak görev yapabilir.

- Ulaşım dâhil hiçbir desteğe ihtiyaç duymaksızın, her türlü ortamda faaliyet gösterebilir.

- Kurtarılan kişiye ilk müdahaleyi yaparak en yakın sağlık kuruluşuna tahliye edebilir.

- Muhabere vasıtaları ile her türlü koşulda irtibat sağlayabilir. 

- Sarp kayalık ve dağlık arazide arama kurtarma faaliyeti icra edebilir.

- Su üstü, sualtı ve sel afetinde arama kurtarma faaliyeti icra edebilir.

- Yangında arama kurtarma faaliyeti icra edebilir. 

- Paraşüt ve helikopter harekâtı icra edebilir. 

- Derin kar, çığ ve şiddetli soğuklarda arama kurtarma faaliyeti icra edebilir. 

- Her türlü arama kurtarma harekâtında danışmanlık yapabilir. 

Doğal Afetler Arama Kurtarma Taburu, görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmek maksadıyla uluslararası standartlardaki malzeme ve teçhizat ile donatılmıştır. İhtiyaca ve gelişen teknolojiye göre bu birliklerin malzeme ve teçhizatlarının geliştirilmesi de mümkündür.

Türkiye’de TSK, asli görevi olan yurt savunmasının yanında sık karşılaşılan doğal afetlerde de önemli görev ve sorumluluklar yerine getirebilir .TSK, geçmişten bu yana, hem merkezi hem de yerel ölçekteki afet yönetimi sisteminin önemli bir parçası olmaya devam etmelidir. Merkezi ve yerel düzeylerdeki komiteler ve kurullarda TSK da temsil eskiden olduğu gibi temsil edilmelidir. 

TSK, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana, iyi eğitilmiş ve disiplinli birlikleriyle, gerek arama-kurtarma ve gerekse acil yardım faaliyetleri sırasında, kendi imkân ve kabiliyetleri ile afetlerden etkilenmiş topluluklara, gereken her türlü desteği vermekteydi. Bu günde aynı çerçevede sorumlu kuruluş olan Genelkurmay Başkanlığı, afetle ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerde TSK tarafından yapılacağı belirtilen görevlerin yapılmasını, afetle ilgili askeri acil yardım planlarını mülki amirliklerle eşgüdümlü olarak hazırlanmasını sağlama kabiliyetine sahiptir.

TSK İç Hizmet Yönetmeliği’ne göre (md. 709); yer sarsıntısı, yangın, su basması, yer kayması, kaya düşmesi, çığ ve benzeri doğal afetler meydana geldiğinde; 

TSK Tabii afetlerde yardım hususunda 7269 sayılı kanunun hükümler dâhilinde hareket eder.

TSK doğal afet sonrası daha fazla can ve mal kaybını önlemek, kurtarılan ve hayatta kalanların emniyetini ve hayatlarını idame ettirmelerini sağlamak, afet bölgesindeki hayatın kısa sürede normale dönmesi için diğer kamu ve kuruluşlarına yardım etmek maksadıyla;

1. Afetle ilgili ilk tespitleri yapmak, acil haberleşmeyi sağlamak, arama ve kurtarma faaliyeti icra etmek,

2. Acil ilk yardım, tahliye, trafik düzenlemesi ve emniyeti sağlamak, 

3. Afetzedelerin yemek, giyim, geçici barınma ve sıhhi tedavi/tahliye ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmak,

4. Ölülerin defnedilmesi, salgın hastalıkların önlenmesi, enkaz kaldırma ve temel alt hizmetlerine yardım etmek görevlerini dışarıdan destek bile almadan yerine getirebilme imkân ve kabiliyetine sahiptir. 

- Kolordu Muhabere Taburları ve Tugay Muhabere Bölükleri sayesinde afet bölgesinde kuracakları tesisler ile ve ülkemizde faaliyet gösteren GSM Operatörleri ile yapacağı işbirliği ile her türlü haberleşmeyi tesis edebilir, Ellerinde mevcut jeneratörleri ile sabit veya seyyar aydınlatma sistemi kurabilir ve bunları sorunsuz işletebilir.

- Kolordu İstihkâm Taburları, Köprücü Birlikleri ve Tugay İstihkam Bölükleri ile yeni yollar açmak dahil olmak üzere, mevcut yolların açık bulundurulması, yıkılan köprü ve menfezlerin onarılması, ihtiyaca göre seyyar köprüler kurulması, kadrolarında bulunan iş makineleri ile enkazlarda arama kurtarma faaliyetlerine destek sağlayabilir ve enkazların kaldırılmasını yapabilir.

- Tugayların kadrolarında bulunan Levazım Bölükleri ile seyyar fırın üniteleri kurup ekmek çıkartırken mutfaklar kurup afet bölgesine geldiği andan itibaren en geç 12 saat içinde sıcak yemek çıkartabilir. Kendi imkanlarının yetmediği durumda Taburların Kadrosunda Bulunan Mutfak ünitelerini de kullanıp kapasitelerini artırabilir. Seyyar Banyo üniteleri kurabilir. İmkanlarını Taburların imkanları ile birleştirip soğuk iklim çadırları ve seyyar tuvaletler kurabilir. Kurduğu tüm tesisleri işletebilir ve uzun süre idame ettirebilir. Üst birliklerden alacağı destekler ile cenazelerin defnedilmesine yardımcı olabilir.

- Askeri Hastanelerin maalesef kapatılması yüzünden Sahra Hastanelerinin kurulması konusunda tereddütlerim var ancak yine Tugayların Sıhhiye Bölükleri sayesinde ayırma çadırları kurarak ayırma takımları sayesinde hasta ve yaralının değerlendirmesini yapabilir, ilk müdahalesini yapabilir. Ambulans takımları sayesinde (Bir Bölükte en az 12 adet Ambulans bulunur) enkazdan ya da olay yerinden aldığı hasta ve yaralıyı ayırma çadırlarına kadar getirir, ihtiyaç duyulan hastayı en yakın sağlık kuruluşuna taşıyabilir, Oluşturacağı kayıt sistemi ile enkazdan sağ veya ölü olarak çıkanların kayıtlarını düzenli olarak tutarak nereye ne şekilde gönderildiğini kayıt altına alarak insanların kaybolmasını ve oluşabilecek kaos ortamını engelleyebilir.

- Kara Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde bulunan Ulaştırma birlikleri ile büyü araçlar ve iş makinalarının taşınması dahil olmak üzere her türlü nakliye ve taşıma işlemleri yapılabilir.

-  Bakım Merkezleri ve Bakım Birlikleri afet bölgesindeki her türlü araç gereç ve malzemenin tamir, bakım ve idamesini yapabilir.

- Manevra birlikleri ile barış zamanında verilen eğitim sayesinde arama kurtarma faaliyetlerine destek olabilir, oluşturacağı emniyet ve güvenlik sistemi ile enkazdan çıkan malzemelerin korumasını sağlayarak yağmaları önleyebilir. Gelen yardımları Bölgenin güvenliğini sağlayabilir. Deprem Bölgesi Lojistik Destek Üssü Koordinasyon Merkezi ile koordineli olarak afet bölgesinde bulunan KIZILAY ve AFAD gibi kuruluşlar ile birlikte gelen yardımları alarak ihtiyaç sahiplerine  dağıtabilir. Yardım dağıtan kurum ve kuruluşlara güvenlik sağlayabilir. Bu bağlamda afet bölgesine ilk önce gidecek birlikler bunlardır.

- Trafik ve İnzibat birlikleri sayesinde yolların açık tutulmasını ve trafiğin düzenlenmesini sağlayabilir.

-  Kara Havacılık birlikleri ile; Yardım ulaşamayan her noktaya havadan ikmal yapılabilir, acil müdahale gerektiren hasta ve yaralıları ilgili sağlık kuruluşlarına götürebilir, afet bölgesinin havadan kontrolünü yaparak güvenlik sağlayan kara birliklerine destek olabilir,

- İHA’lar ile afet bölgesinin kontrolü yapılarak sorunlu bölgeler, yıkılan bina ve tesisler tespit edilerek Aram Kurtarma birlikleri yönlendirilebilir. Güvenliğin sağlanması ile ilgili birliklere bilgiler aktarılarak destek olunabilir.

-  Jandarma da Kara Kuvvetleri birlikleri gibi benzer imkân ve kabiliyete sahiptir. Etkili bir planlama ile bu sistemin içine dahil edilebilir.

Yukarıdaki hizmetlerin tamamı elbette etkili bir planlama ve barış zamanında yapılan düzenli eğitimler ile mümkündür. Bu nedenle TSK her türlü destek planını yeniden gözden geçirerek hazırlık durumlarını belirlemeli. Kim nereye ne zaman ve nasıl yardım ulaştıracak ise Devletin ilgili birimleri ile de koordine ederek her an her duruma hazır olmalıdır. Bütün bu teşkilatların var olduğunu, imkân ve kabiliyetlerinin ne denli yüksek olduğunu ve TSK’nın her şeye hazır biliyorum.

En önemlisi Devleti yönetenlerin de bu imkân ve kabiliyetleri biliyor ve Ordusuna güveniyor olmasının gerekliliğidir. Protokollerin yeniden güncellenmesi, koordinasyonların, eğitim ve tatbikatların düzenli olarak yapılması ve böylesine büyük faaliyetlerde mülki amirlerin TSK’dan vakit kaybetmeden destek istemesi elzemdir.

Zaman birlik zamanıdır.

Kaynakça:

Mutlu TOKMAK KYL-YL-2012-0002 DOĞAL AFETLERDE TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ’NİN (TSK) ETKİN KULLANIMI Aydın-2012

Araştırmacı Yazar Mustafa BALCI
Araştırmacı Yazar Mustafa BALCI
Tüm Makaleler

  • 13.02.2023
  • Süre : 8 dk
  • 5566 kez okundu

Google Ads