Site İçi Arama

analiz-ve-raporlar

Ruble Rezerv Döviz Olabilir mi?

Öncelikle tüm dünyada neyin fiyatına bakarsanız bakın karşılığını dolar olarak bilmek mümkün. Konu Amerika değil, herhangi bir ülke elindeki ya da ürettiği bir malı eğer dolar karşılığı satarsa elde ettiği dolarla ihtiyacı olan herhangi bir başka şeyi temin etmek için bu kazandığı doları dünyanın her yerinde kullanabileceğini bilir.

Aslında çok zor bir soru bu. Cevabı o kadar kolay değil.

Gelin bu sorunun doğru cevabını bulmak için biraz farklı bir konuya değinelim.

Uluslararası dengeler nasıl çalışıyor? Bugün rezerv paralar olan dolar ve euro niye rezerv para olmuşlar ona bakalım.

Öncelikle tüm dünyada neyin fiyatına bakarsanız bakın karşılığını dolar olarak bilmek mümkün.

Konu Amerika değil, herhangi bir ülke elindeki ya da ürettiği bir malı eğer dolar karşılığı satarsa elde ettiği dolarla ihtiyacı olan herhangi bir başka şeyi temin etmek için bu kazandığı doları dünyanın her yerinde kullanabileceğini bilir.

Tüm ülkelerde kabul gören bir para birimidir dolar. Eğer elinde kalırsa, istediğinde Amerika'ya dönüp karşılığında Amerika'dan bir şeyler alabilirsin. Amerika bunu garanti eder.

Üstelik Amerika'da ihtiyacın olan hemen her şeyi bulabilirsin. Özellikle de teknoloji ürünlerini, yani senin normalde yapamadığın ürünleri.

Bu durumda zincirin en ucundaki ülke olan Amerika'nın parası senin emeğinin kayıp olmayacağının, onca emek verip üretebildiğin ne varsa karşılığını bir şekilde alabileceğin bir para birimi olması açısından doğal olarak rezerv para olmak için en uygun para birimi olarak öne çıkıyor.

Şimdi siz kendi paranızın da rezerv para olmasını istiyorsunuz diyelim. Çünkü neticede mürekkep ve kâğıt masrafına istediğiniz her şeyi satın alabilme avantajına sahip olmak çok güzel bir konum.

Ama bunun için dediğim gibi birkaç tane şart var.

Paranızın değeri stabil olacak, öyle çok dalgalanmayacak ki, sizin paranızı elinde tutan bir ülke yarın bu parayla ihtiyacı olan başka bir şeyi emek kaybı olmadan değiş tokuş yapabilsin.

İkinci şart da sanırım istendiğinde paranız karşılığında isteyene ne istiyorsa temin edip verebilme garantisini verebiliyor olmalısınız. Ülkenizde yaptığınız üretimler diğer ülkelerde talep gören ürünler olmalı, en azından paranızla diğer ülkelerden her ne isteniyorsa temin edebilmeli ve zamanında size paranızı getirip verene istediğini verebilmelisiniz. Beni ilgilendirmez diyemezsiniz. Yani bir anlamda güven! Garanti!

Tabii bir de alışkanlık diyebiliriz belki, dünyadaki diğer ülkelerin büyük çoğunluğu tarafından talep edilen bir paranız olmalı ki, aralarında ticaret yapabilsinler, ticarette aracı olabilecek bir para birimi olmalı paranız.

Swift veya benzeri para dolaşım metotlarının ve kontrollerinin güvenilir olması gerekliliğini ve bunların detaylarına girmeyeyim. Bunlar olmazsa olmaz zaten.

Sanırım bir de askeri gücünüz, gerektiğinde karşı çıkanlara sert gücünüzle karşılık vermeyi de sayabiliriz. En azından Kaddafi ve Saddam örnekleri halen daha hatıralarda. Bu durum kabul edilebilir bir şey olmasa da bu geçmişteki gerçekleri değiştirmek mümkün değil.

İşte bu şartlar altında ülkeler gerektiğinde kullanabilmek için paranızı kendi kasalarında tutarak rezerv para olarak kabul ederler.

Şimdi gelelim baştaki sorumuza. Ruble rezerv para birimi olabilir mi?

Rusya'nın en büyük üretimi bugün petrol ve doğalgaz. Özellikle doğalgaz konusunda coğrafi konumu itibariyle özellikle Avrupa için bugün ana doğalgaz tedarikçisi olarak öne çıkıyor.

Ukrayna savaşı ve dolayısıyla kendine uygulanan ambargolara cevap olarak bugün Rusya boru hatlarından temin ettiği doğalgazı ruble ile satacağını dünyaya ilan etti. Birçok Avrupa ilkesine ise bu şartı kabul etmedikleri için gaz vanalarını kapatarak cevap verdi.

Bizim açımızdan da konu şimdilik karşılıklı ticarette bir denge gözetilerek kısmen ruble ödemesine geçirildi.

Ancak Rusya'nın petrol ve doğalgaz dışında, orman ürünleri dışında pek fazla dış dünyaya ihraç ettiği bir ürünü yok. Rus silahları bile savaştaki başarısız görüntüleri nedeniyle gözden düşmeye başladı. Belki biraz da nikel demir gibi özellikle metallerdeki hammadde ihracatı diyebiliriz. Ama teknolojik ürünler açısından dünyada bir ihracatçı konumunda değil. Daha çok teknoloji ithal eden bir ülke konumunda. Zorda kaldığında aslında bu konuda milli üretimleri kendine yetecek düzeyde, ama yine de yüksek teknoloji diyeyim, ince işçilik isteyen konularda henüz dünyada başa oynayabilecek konumda değil.

Doğalgaz konusunda bile diğer ülkelere göre asıl avantajı gaz fiyatlarının nispeten daha ucuz olması. LNG dediğimiz sıkıştırılmış gaz piyasasında gaz fiyatları borularla taşınan gaz fiyatından hayli yüksek. Hatta Rusya bu piyasada da dolar ile gaz satmaya devam ediyor. Neticede spot piyasa fiyatları Rusya açısından da oldukça avantajlı.

Sonuçta gaz temini konusunda belli bir oranın üzerinde Rusya'ya bağlı ülkeler mecburen Rusya'nın isteğine boyun eğerek Ruble ile alışverişe yeşil ışık yakmak zorunda kalmış ve ruble ihtiyacını dengelemek için karşılığında Rusya'nın ihtiyacı olan kimi dış ürünleri temin ederek karşılıklı ticaretlerini dengelemek zorunda kalmış olabilirler. Ama bir yandan da Amerika'nın baskısına boyun eğmek zorunda olduklarından iki arada bir derede bu kışın nasıl geçeceğini düşünürken karalar bağlamış olabilirler. Şimdiden Rusya Macaristan'ın borcunu ertelemek zorunda kalmış durumda.

Türkiye'nin de aynı şekilde borcu erteleme isteğine şimdilik olumlu bir cevap vermese de, başka havuçlar ile Türkiye'yi kendi tarafına çekmek için kendince epey kurnazca teklifler sunmuş durumda.

Evet, Rusya'nın Türkiye'ye doğalgaz konusunda bir hub olması teklifinden bahsediyorum.

Aslında dünya bir tek Avrupa ve Amerika'dan ibaret değil. Dünya ekonomileri bakımından Çin ve Japonya, hatta Hindistan ile Asya terazinin diğer ucundaki ağır toplar. Japonya enerji konusunda yüzde yüz dışarıya bağlıyken Çin de devasa ekonomisi ile enerji ihtiyacının yüzde ellisini ülke imkanları ile sağlayabilse de yüzde elli dışa bağımlılık ile büyük bir enerji talepçisi. Hindistan ise yakın zamanda dünyanın en kalabalık ülkesi olmak üzere ve enerji ihtiyacı her gün daha da artıyor. Yüzde doksan seviyesinde dışarıdan petrol temin eden Hindistan, Rus doğalgazına şimdilik yüzde altı oranında bağlıymış, enerji ihtiyacının büyük kısmını şimdilik ülke topraklarından çıkarttığı kömürden sağlayan Hindistan yenilenebilir enerji kaynaklarına da büyük yatırımlar yapıyor olsa da, artan nüfusu sebebiyle yine enerji konusunda dışa bağımlılığını artırmak zorunda olan bir ülke. Yani Rusya açısından yine bir potansiyel gaz talepçisi.

Bu şartlar altında, bir tek doğalgaz ile Rusya parasını rezerv para olarak kabul ettiremese de, şimdilik rublenin doğalgaz ticaretinde ihtiyaç duyulacak bir para birimi olması için bir hamle yapmış durumda.

Bu işler arz talep dengesi ile belirlendiği için üzerindeki ambargo baskısına Rusya yönünü Asya'ya çevirerek dayanmaya çalışacaktır. Karşılıklı ticarette ihtiyacı olan teknolojik ürünleri gerek Çin’den gerek Japonya'dan ve gerekse Hindistan'dan temin edebilir mi, zaman gösterecek.

Ama şu anda neredeyse tamamlanmış olan uzak doğudaki "Sibirya’nın Gücü" diye adlandırılan gaz boru hatları ile doğu ülkelerine doğalgaz temini için altyapı hazırlanmış durumda diyebiliriz. Yani Avrupa'nın alternatifi için uzun süre önce Rusya önlemini aslında almıştı. Üstelik fiyatlandırmasını da ruble olarak yapabilirse, kısmen belki rublesini rezerv para birimi olması için kullanıma sunabilir.

Ama dediğim gibi öyle olsa da ruble maalesef kısmi olarak ticarette kullanılacaktır, çünkü Rusya'nın doğalgaz ve petrol dışında bu kalabalık ülkelere sunabileceği başka bir ürünü yok. İhtiyacı ise oldukça fazla.

Doları daha uzun bir süre hayatından çıkartma şansı yok gibi geliyor bana.

Bize yaptığı hub olma teklifini ise başka bir yazıda daha detaylı olarak değerlendiririz. Ama şimdilik bu işler şehir hali gibidir diyeyim. Üreticinin malını depolayabileceğin depoların olacak, hal mezat ortamın olacak, alıcılar olacak, üreticiler olacak.

Herkesin kabul ettiği bir merkez olacaksın, yani doğalgaz için borsa merkezi olacaksın.

Fiyatların belirlendiği yer olacaksın demek istiyorum.

Gerekiyorsa üreticilerden sen satın alıp talep edenlere sen satacaksın. Bu da ekonomik olarak güçlü olmayı gerektirir. Yoksa şimdiye kadar olduğu gibi transit yolu olursun, daha ötesi olamazsın.

Şimdilik Moskova'dan herkese sevgi ve saygılar

Araştırmacı Yazar Deniz BURSALIOĞLU
Araştırmacı Yazar Deniz BURSALIOĞLU
Tüm Makaleler

  • 19.10.2022
  • Süre : 4 dk
  • 1432 kez okundu

Google Ads