Doğalgazda Gerçekte Ne Kadar Devlet Desteği Var?

Bu sorunun cevabını bulmak için aslında iki bilgiye ihtiyacımız var. 

Birincisi: devlet doğalgazın metreküpüne ne kadar ücret ödüyor?

İkincisi: biz doğalgazın metreküpüne kaç para ödüyoruz?

İkisini bilsek oranını bulup bu soruya doğru cevabı bulabiliriz.

Türkiye'nin doğalgaz için ödediği ücret bilgileri yaptığı uluslararası sözleşmelerde yazılıdır, ama bu bilgiler maalesef devlet sırrı diye kamuoyuna açıklanmıyor. 

Gelin sorumuzun cevabına bir yaklaşım yapabilmek için uluslararası spot piyasa fiyatlarına bakalım.

Bence önce Amerika piyasasına bakalım. Çünkü bence bizim ödediğimiz bedeller ile uymasa da, bize gerçek doğalgaz maliyet fiyatları konusunda daha doğru bilgi vermesi açısından konumuza bir faydası olacaktır. 

Amerika'daki uluslararası spot piyasada doğalgaz fiyatlarına baktığımızda MMBtu diye bir birim ile fiyatlandırıldığını görüyoruz. "M" bin kere demek, iki tane "M", yani "MM" ise 1 milyon Btu diye de tanımlanabilir.

Btu ise "British thermal unit" diye adlandırılan bir enerji birimi. Aslında bu gazın kalitesine göre verdiği ısı ile ilişkili bir birim. Ancak bu birimi M3 cinsine çevirmek mümkün. Bir sürü enerji çevirimi sonrasında kısaca:

1 M3 =  1 MMBtu / 27.3192

formülü ile spot piyasadaki doğalgaz fiyatını M3 cinsinden hesaplayabiliyoruz.

Amerika'da 1 MMBtu spot piyasa doğalgaz fiyatı 7 Ocak 2023 tarihinde 3.7652$'mış. Bu konuda anlık fiyatları grafik halinde veren bir internet sitesi var. 

Fiyatlar Ağustos 2022 ortalarında 9.74$ seviyelerine kadar çıkmış. O tarihten beri ise düşüş trendinde.

Grafikte doğalgaz fiyatlarını spot piyasalar kurulduğundan beri tarih boyunca da görebiliyoruz. Biraz yazılanları gözden geçirdim. Tarih boyunca doğalgaz fiyatları çok oynak olmuş. 

2005 eylülünde bir aralar 13.92$ seviyelerine fırlamış mesela, 2020 Mart’ında ise 1.65$ seviyelerine kadar inmiş. 

Ardından yükseliş trendine girmiş tekrar ve yukarıda da yazdığım gibi Ukrayna savaşının da etkisiyle muhtemelen, 2022 yılı Ağustos ayında 9.74$ seviyelerine kadar çıkmış. 

Bugünlerde ise yine düşüş trendinde.

Formüle koyarsak bugünkü kurlarla, yani dolar/TL kurunu 18.75 kabul edersek, 

1 M3 doğalgaz = 3.7652$ x 18.75 TL/$  / 27.3192 = 2 Lira 58 kuruş ediyor. 

1000 M3 üzerinden hesap yapsak 2 584 Lira eder. Karşılaştırma için 1000 M3 fiyatı daha çok kullanılıyor.

Tabii bu fiyat Amerika'daki fiyat dediğim gibi. 

Avrupa'da ise spot piyasa fiyatları bambaşka seviyelerde.

Avrupa'da spot piyasa fiyatları Euro olarak belirlenmiş. Birim olarak ise MWh (megawattsaat) kullanılıyor. Burada da fiyatlandırırken enerji birimi kullanmışlar.

Detayına girmeyeceğim, M3 fiyatını bulabilmek için yine direk formülünü yazayım.

1 M3 =  1 MWh / 95.53836

Grafiğini incelersek yine Ağustos 2022 sonlarında Avrupa'da da doğalgaz fiyatları pik yapmış, 1 MWh doğalgaz 239.91 € olmuş. Ardından yine düşüş trendine girmiş. 7 Ocak 2023 tarihindeki fiyat ise 69.15€ seviyesine düşmüş.

Yine doğalgaz fiyatları bu günlerde Avrupa'da da düşüş trendinde.

€/TL kurunu 20 lira olarak alıp hesaplarsak:

1 M3 doğalgaz = 69.15€ x 20 TL/€ / 95.53836 = 14 Lira 48 kuruş ediyor. 

1000 M3 üzerinden hesap yapsak 14 bin 476 Lira ediyor.

İnternette haberlere bakıyorum. 

5 Ocak 2023 tarihinde bir haber buldum. Spot piyasadan alınan 1000 M3 doğalgaz için Türkiye 19 bin 455 lira 96 kuruş ödemiş. 

Grafikten bakınca ayın 5'inde fiyatlar MWh birimi için aslında 65€ seviyelerine kadar inmiş, sonradan biraz yükselmiş. Ocağın 6'sında 77€ seviyelerine çıkmış, sonra tekrar düşmüş. 

Euro/TL kuru da ayın 5'inde farklıdır muhtemelen, o yüzden bu haberde yazılanları doğru kabul edebiliriz bence.

Peki, sanırım spot piyasa fiyatlarını anladık diyebiliriz. 

Bu durumda evlerde doğalgaza ne kadar ücret ödüyoruz bir de birlikte bu bilgiye bakalım.

Konutlarda doğalgaz fiyatları SM3 diye bir birim ile fiyatlandırılıyor. 

Bu birim standart M3 denilen bir birim. 15°C'da ve 1,01325 bar mutlak basınçta 1 M3 doğalgaz demek. Hesap bu birim üzerinden yapılıyor. 

Bu birimde harcanan doğalgaz metreküpünü bulabilmek için bir takım düzeltme katsayıları var, ama detayına girmeyeceğim şimdi. 

Gaz dağıtım firmalarının sitelerinde doğalgazın M3 olarak yıllık kullanım limitlerine göre farklı fiyatları var. Yıllık tüketim arttıkça birim fiyat da artıyor.

Biz hesabımızda en düşük fiyatı alalım isterseniz. Oran daha yüksek çıkar, devletimize pozitif ayrımcılık yapıyorum.

KDV hariç 5 lira 21 kuruş diye bir fiyat yazıyor İstanbul Gaz Dağıtım şirketinin sitesinde. Bir de kwh fiyatı var, o da 49 kuruş, yine KDV hariç. Hesabı nasıl yapıyorlar bilemiyorum, belki de kimi doğalgaz saatleri M3 hesabı çalışıyordur, kimileri de kwh. Belki de bu yüzden iki ayrı birime göre fiyat yazmış olabilirler.

Biz M3 üzerinden karşılaştırma yaptığımıza göre ben M3 fiyatını dikkate alıyorum.

Kombinin ayarını iyice kıssanız bile, bu günlerde ne kadar aylık doğalgaz harcıyorsunuz bilemiyorum, ama bu soğuk günlerde aylık 150 M3'ten daha az gitmiyordur herhalde.

150 M3 olsa aylık harcama, bu fiyatlarla 781 lira 50 kuruş ediyor. KDV bedeli bu günlerde ne kadardır bilmiyorum, daha önce birtakım indirimler yapılmış KDV oranlarında, ama okuduğum bazı şikayetlerde %18 üzerinden faturalandırılıyor bu günlerde diye anlıyorum. Eğer eskiden yapılan indirimlerden gerçekten vaz geçmişlerse %18 oranında KDV uygulanacak demektir faturanıza. 

Bu durumda faturanız 150 M3 aylık harcama ile 922 lira 17 kuruş eder ki, dediğim gibi kombi ayarına ve evinizin izolasyon düzeyine bağlı olarak bu bedel değişecektir.

Devletimiz ise konutlara doğalgaz fiyatlarına %75 seviyesinde sübvansiyon uyguladığını söylüyor. 

KDV bedelini dikkate almıyorum, çünkü karşılaştırmayı uluslararası fiyatlarla yapacağım. 

Yani 1000 M3 doğalgaz için KDV'si hariç 5209 lira ödediğiniz fatura bedeli için demek ki devlet aslında bu fiyatın dört katı olan 20 bin 836 lira 15 kuruş bedel ödediğini söylüyor. 

Spot piyasa fiyatlarını yukarıda inceledik. Bu fiyatları dikkate alacak olursak, son günlerde fiyatlar biraz düşmüş olsa da daha önceki yüksek fiyatları hesaba katarak, evet bu oranı ortalamada doğru olarak kabul edebiliriz.

Ancak, yine de aklıma bir soru takılıyor. Bizim uzun vadeli sözleşmelerimiz yok muydu? 

Bu sözleşmelerde yazan devletin imzalamış olduğu fiyatların spot piyasa fiyatlarından çok daha uygun olması beklenmez mi?

Eğer gerçekte uzun vadeli sözleşmelerle aldığımız doğalgazın fiyatları spot piyasadan daha düşükse, belki de %75 söylemi o kadar da doğru olmayabilir. 

Neyse, benimkisi sadece aklıma takılan bir soru. Öyle ya da böyle devletin konutlar için verdiği doğalgaz fiyatının sübvansiyon içerdiği anlaşılıyor yaptığımız hesaplardan. Eğer gerçekten devlet daha uygun fiyatlardan doğalgaz alıyorsa,  sadece sübvansiyon oranı bu kadar yüksek olmayabilir. En kötü ihtimalle bu bir siyasi söylem diyebiliriz. Alıştık zaten siyasilerin bazı şeyleri abartmalarına.

Bir soru daha aklıma takılmıyor değil, Amerika spot piyasasında fiyatların ne kadar düşük olduğunu fark ettiniz mi?

Amerika'da doğalgaz çıkartma maliyeti gerçekte Avrupa'daki satış fiyatlarından oldukça düşük demek ki. Ya da maliyet üç aşağı beş yukarı aynı ise, Avrupa'da fiyatlar oldukça yüksek de diyebiliriz. Savaş yüzünden mi acaba? İki grafiği tarih boyunca karşılaştırmak gerekli. Neyse, bir ara bakarım.

Bu günkü fiyatları oranlarsak: 

14 bin 476 Lira / 2 584 Lira, oran 5.6 çıkıyor.

Yani 5 kattan fazla Avrupa'da fiyat Amerika'dan daha pahalı demek bu!

Bu konu doğrusu aklıma takıldı, ya dediğim gibi Amerika'da çok daha ucuz yöntemlerle doğalgaz çıkartıyorlar, ya da Avrupa'ya doğalgazın ulaşması oldukça maliyetli. Özellikle de bu günlerde. Bu konuyu ileride biraz daha derinlemesine inceleyeceğim, sebebini bulabilirsem paylaşırım.

Bugün Moskova oldukça soğuk. Şu anda bile (akşam saatleri) dışarıda hava -22°C gösteriyor. Gece çok daha soğuk olacaktır. Gerçi birkaç güne yine normale döner, yan -10°C seviyelerine demek istiyorum. 

Soğukta biraz doğalgaz üzerine bir şeyler yazmak aklıma geldi nedense. 

Burada tabii biz merkezi ısıtma sistemi ile ısınıyoruz. Isınma için ödenen bedeller de yaz kış fark etmiyor, her ay evin M2'sine göre standart bir bedel ödeniyor. Yılda da iki kere az bir oranda fiyatlara zam yapılır, bazen de yapılmaz. 

Oralarda hava bu kadar soğuk olmuyor tabii ki, ama yine de bu soğuk günlerde mecburen kombilerin ayarları biraz açılıyordur. Gelen fatura bedelleri ise devlet desteği de olsa oldukça yüksek çıkıyordur bu aylarda doğal olarak. 

Ne diyeyim, umarım bir an önce şu enerji sorununa daha ekonomik çareler buluruz da, artık bu konu geceleri kabus olmaktan çıkar. 

Bir de evlerde izolasyon konusunda ileride bir şeyler yazacağım. İzolasyon özellikle bu soğuk kış günlerinde daha düşük fatura bedelleri gelmesi için çok önemli.

Şimdilik yazıyı burada bitireyim.

Moskova'dan herkese sevgi ve saygılarımla.