AMSL ve Çip Üreten Makina

ASML diye bir firma var, duyan oldu mu bu firmayı? 

Advanced Semiconductor Materials Lithography Holding N.V.

1984 yılında Hollanda’da kurulmuş ve bugün çok uluslu bir firma olarak bir dünya devi. Aynı zamanda da dünya çapında konusunda uzman tek firma, bir monopol.

Peki ne yapıyor bu firma?

Dünyada çip üreten firmalara çip üretebilmeleri için çok özel bir makina üretiyor!

Ultraviyole ışınlarla çalışan ve evet, o nano seviyelerde boyutları olan çipler bu firmanın üretimi makinalarla yapılıyor.

Ürettiği tek bir cihazın ücreti 200 milyon Euro bedelinde.

Cihazın yaptığı iş aslında bir fotokopi makinasının yaptığı iş kadar basit bir şey. Tasarımı veriyorsunuz, o da o silisyum plaka üzerine tasarımı çiziyor. 

Ancak tabii ki bu çizim işlemi nano seviyelerde yapıldığı için çok hassas olmak zorunda ve bu amaçla cihazın içinde birtakım aynalar ve mercekler var, tüm bu parçalar da süper hassasiyetle yapılmış parçalar olmak zorunda.

Başka türlü o tırnak ucu kadar çip içine transistörleri, dirençleri, diyotları doğru tasarımları ile işlemek mümkün değil.

Firmanın en büyük yan kuruluşu da doğal olarak bu aynaları ve mercekleri üreten firma

***

Firmanın müşterileri arasında sadece ünlü çip firmaları var. 

Kimdir bunlar?

En bilineni Intel. 

Ama aslında çip teknolojisinde dünyada intel’den daha büyük bir firma daha var.

Adını çok iyi bilmesek de bu ünlü çip firmasının kurulu olduğu ülkeyi hepimiz biliyoruz.

Evet, bu bir Tayvan firması.

TSMC! Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Limited

Bu firma bugün dünyadaki çiplerin çok büyük bir miktarını üreten firma. Pazar payı oldukça yüksek. 

Müşterileri arasında Apple dahil, hatta bugünlerde bizim de oldukça gündemimizde olan Amerikan Hava Kuvvetleri’nin son model uçakları olan F-35’ler dahil, ürünlerinde çip kullanan hemen hemen dünyanın bütün firmaları var. Kahve makinaları üreticileri bile bu firmanın müşterisi.

Bu firma neden Tayvan’da kurulmuş doğrusu gerçekten benim merak ettiğim bir soru bu.

Kapitalist düzenin en düşük maliyet için yapamayacağı şey yoktur diyeceğim, ama Tayvan gibi bugün Çin Halk Cumhuriyeti’nin bir ülke olarak tanımadığı ve benim topraklarım buralar dediği, politik açıdan da sorunlu bir ada devleti üzerinde bu kadar önemli bir endüstrinin kurulmasına müsaade etmek ne kadar akıllıca olmuş, inanın benim aklım ermiyor.

Yine de firma Tayvan’da kurulmuş ve firmanın bu ada devletinde kurulmasını sağlayan da kurucusu olan Morris Chang.

Firma başlangıçta bir şahıs firması olarak kuruluyor.

Morris Chang 1931 yılında Çin’de Ningbo şehrinde doğmuş ve daha sonra eğitimini Amerika’da tamamlayıp uzun yıllar Amerika’da çeşitli firmalarda çalışmış, en son Silikon Vadisi’nde iş yapmış bir iş insanı, aynı zamanda bir elektrik mühendisi.

Amerika’da başladığı kariyerini Tayvan’da devam ettirmeye karar vermiş ve tüm yatırımını Tayvan’a kaydırarak uzun yıllar TSMC firmasının CEO’luğunu yapmış. 

Bugün artık ilerleyen yaşı yüzünden firmanın onursal başkanlığı dışında bir görevi yok.

Kurduğu TSMC firması ise dünya çapında çokuluslu bir holding olmuş durumda.

Konu Çin ile Amerika arasında politik çekişme konusu bile olmuş durumda.

Çin firmanın yatırımlarını Çin’e kaydırmasını istiyor.

***

Bir başka büyük çip üreticisi de sanırım Güney Koreli Samsung firması.

Samsung da çip makinaları üreticisi olan ASML’in müşterileri arasında.

Adlında ASML monopol bir firma olarak müşteri seçiminde oldukça kaprisli bir firma. 

Öyle gidip al sana 200 milyon Euro, ver bana oradan bir çip üretim makinası diyemiyorsunuz. 

Yani öyle ver parayı, al karayı tarzı ilişkiler mümkün değil bu firma için. Konu biraz da çip üretim piyasasını kontrol altında tutma konusu.

Ülke olarak bile ben Türkiye’de bir çip üretim fabrikası kuracağım deseniz mesela, gidip önce bu firmayı sizin için makina üretmesi konusunda ikna etmeniz gerekiyor. Bu ise bazen ne yapsanız mümkün olmayabiliyor.

Gerçi çip fabrikaları sadece bu makina ile kurulmuyor. 10 milyarlarca dolar tutarında devasa yatırımlar çip fabrikaları. Belki de 30 milyar dolarlar seviyesinde. İnşaatı bir yana, içinde kullanılan milyonlarca farklı makina var, tasarım büroları, silisyum kaynağı, hatta oldukça çok su ihtiyacı var bu tesislerin.

Yine de en önemli ekipman bu bahsettiğim çip üretim makinası.

***

Ve dünyada bu sektörde vahşi bir rekabet var.

Çin’de çip üretimi yapabilen Huawei firması mesela, Amerika’nın koyduğu ambargolar sebebiyle teknolojisini geliştirme şansını kaybetmiş durumda. 

Huawei ASML’den yeni makinalar alamıyor ve bu makinaları Çin’in kendisinin yapması da yakın gelecekte mümkün görünmüyor.

***

Korona salgını günlerinde özellikle otomobil firmalarının ihtiyacı olan çiplerin üretimindeki aksamalar sebebiyle TSMC firmasının Tayvan dışında da yatırımlar yapması istenmiş ve firma için mecburen Amerika’da yeni fabrika kurma zorunluluğu ortaya çıkmış.

Bir yandan da Intel’in tekrar çip üretim dünyasında daha etkin olması için ABD Intel’e bir takım yatırım destekleri vermeye karar vermiş.

En son Başkan Biden 52 milyar dolarlık bir teşvik imzalamış.

Intel’in bugün Amerika’da Ohio eyaletinde büyük bir çip fabrikası yatırımı inşa halinde. Ayrıca Avrupa’da da İrlanda’da bir fabrika kuruyor.

TSMC ise Amerika’da Arizona’da yeni fabrikasını kuruyor.

Samsung’un Avrupa atılımı yapması bekleniyor ve Çin’de Huawei bakalım ne yapacak? 

Huawei’nın elindeki çip üretim makinaları yeterli olacak mı acaba bu çip savaşlarında başarılı olmak için?

***

Evet, Hollandalı makina firması ASML ise çok daha hassas makinalar üretmek için çalışmalarına devam ediyor.

Ancak onun da daha ne kadar bu dalda monopol olmasına izin verecekler o da bir muamma.

Çip üretimi konusunda başta Tayvanlı TSMC’ya yüklenmek dünyanın kolayına gelse de Tayvan firmasının neredeyse tek üretici konumunda olması, (korona salgını öncesinde dünya çip üretim pazar payının neredeyse %80’i Tayvan firmasının elindeydi!) salgın sonrasında dünya ticaretine bu durumun olumsuz etki ettiği görüldüğü için çip üretiminin küreselleştirilmesine karar verilmiş görünüyor.

***

Tabii bu konuda sadece bu birkaç firma yok dünyada çip üretebilen. 

Mesela Japonya’da da birtakım firmalar var. Amerika’da özellikle bilgisayar teknolojisinde çalışan ve kendi başına çip üretimi yapabilen birkaç firma daha var. 

Ancak dünya devleri aslında bu birkaç firma.

Çin bile bu konuda son zamanlarda bir atağa kalksa da, özellikle ASML’nin ambargosu ile o atağa kalktığı günler kadar etkili değil bugün.

***

Ya biz?

Bizi bilmiyorum. Sanırım biz de çip üretimi konusunda kendi çapımızda birtakım çalışmalar yapıyoruz. 

Ancak bu işler öyle ha denince olmuyor. Sonra bu işler biraz da altyapı, ya da yan sanayi konusu.

O altyapı ise bizde kurulu değil maalesef.

İsrail’de bile çip üretim fabrikası var, biz ise bugüne kadar kulağımızın üzerine yatmışız.

Milli imkanlarla çip fabrikası yapabilmek için ise önce o fabrikanın içine koyacağınız makinaları yapabilmeniz gerekiyor.

Baksanıza küçücük bir çipi yapacak makinayı 200 milyon Euro’ya satıyorlar. Onu da sadece istediklerine.

Size satmıyoruz dediklerinde yapacak bir şeyiniz kalmıyor.

Bu konuda dışa bağımlı olmak istemiyorsanız kendi teknolojinizi geliştireceksiniz!

Demek ki önce o makinayı kendinizin yapması gerekiyor. 

O makinayı yapabilmek için ise ayna ve mercek teknolojisinde gelişmiş olmanız gerekiyor.

Ayna ve mercek teknolojisinin gerekleri nelerdir bilmiyorum, ama bu iş böyle uzar gider. 

Kısacası düğmeyi baştan düzgün iliklemek gerekiyordu.

Artık çok geç muhtemelen.

Çipler ise geleceğin ürünleri! Oldukça da pahalı ürünler.

Bakın bugün F-16’ların modernizasyon kitleri için bile kaç milyar dolar ödemek zorunda kalıyoruz.

Çok mu zor o küçücük kitleri yapmak?

Evet, inanın çok zor!

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla.