İnsan gibi yaşama hakkı

İnsan diyoruz ya, bugün aklıma takıldı, neye insan diyoruz biz acaba?

İnsan nedir? 

Öncelikle bilimsel olarak bir primat. Latincesi homo sapiens, Latinceden çevirecek olursak bilge bir adam. Aslında hayvanlar aleminin bir üyesi.

Bilim insanları ile felsefeciler arasında insanın tanımı birbirinden oldukça farklı, tanımlar bambaşka yöne savrulmuş durumda.

Felsefi olarak insan düşünen bir varlık. Bilimsel olarak ise primatların  en yaygın türü. 

Primat derken elleri ve ayakları olan, başında da iki gözü olan memeli hayvanlardan bahsediyoruz. Dolayısıyla bu tanıma biz insanlar da giriyoruz.

***

Tarihte ilk insana ne zaman rastlanmış acaba?

Dini açıdan ilk insan Adem de, dini inanışlara göre değil sorduğum, yani tarihte primat olarak tarif edilen varlıklardan insanın ilk ayrıldığı nokta ne olmuş?

Evrimsel olarak biz maymundan geliyoruz falan da demiyorum, merak ettiğim tek şey, ne olmuş da tamam işte demişiz, buna artık insan diyebiliriz!

Evrim teorisine göre insanın evrimi milyonlarca yıl küçük küçük değişimlerle sürmüş ve ilk insan diyebileceğimiz tek bir canlı yok. 

Evet, bugünkü maymunlarla atalarımız tarihin bir döneminde aynı canlılarmış, biz maymundan gelmişiz demiyorum, maymunlar ve biz aynı atadan gelmişiz diyorum. O ataya ne ad veriyorlar inanın bilmiyorum, bazı kaynaklarda ön insan, yani australopitesinler deniyor, evrim bilimcilere göre ardından da ilk insanlar olarak tanımlanan homo habilis ve homo rudolfensis, ardından artık insan diyebileceğimiz dört ayrı tür ve ardından da aralarında kaynaşarak, belki biri değerini yok ederek en son günümüz insanı homo sapiens!

Afrika’dan çıkmışız, Asya’ya yayılmışız gibi teoriler de var da, bu teoriler sınırlı sayıda bulunabilen fosillere dayandığı için ben bu teorilere tamamen inanılması gerektiğini düşünmüyorum.

Evet olabilir belki, Afrika’dan çıkmış olabiliriz, ancak insan benzeri ilk canlılar deyince 23 milyon yıl öncesinden 5,3 milyon yıl öncesine uzanan bir dönemden bahsediyoruz. 

Mesela insan benzeri ilk canlılardan birine ait fosiller 3,2 milyon yıl öncesinden kalma. Adına Lucy denilen bu fosile bu ad fosilin bulunuşunun akşam kutlamasında Beatles’ın Lucy parçası çalındığı için verilmiş. Etiyopya’nın Hadar bölgesinde bulunmuş.

Homo sapiense ulaşılması ise en fazla 1,8 milyon yıl öncesine dayanıyor.

İnsan diyebileceğimiz fosiller ise çok daha yakın çağlara dayanıyor. 2017’de Fas’ta bulunan insan kemikleri kalıntıların 300 bin yıl öncesine ait olduğu düşünülüyor.

Kültürel açıdan ise bir insana ait olduğu düşünülen ilk eşyaların kalıntıları en fazla 350 bin yıl öncesine dayandığı düşünülüyor. İsrail’de bir mağarada bulunan bir alet muhtemelen bileme ve kazıma amacıyla kullanılıyormuş.

Yani biyolojik açıdan kime, neye insan diyeceğimizi bilebilmek mümkün değil, ama artık bir takım alet edevat kullanılmaya başlandığında sanırım insana ulaşılmasında da son basamağa ulaşılmış olduğunu düşünebiliriz.

Gerçi alet edevat kullanmasını bilen hayvanlar da var. Yani insan olabilmek için alet edevat kullanmasını bilmek yetmez.

Hatta insan olmanın şartları arasında okuma yazma bilmeyi bile saymamız pek doğru değil sanırım. Kimileri insan görünüşlü olabiliyor ve insan taklidi de yapabiliyorlar, ancak bence insan olmanın bambaşka meziyetleri oluyor.

İşte bu aşamada da geliyoruz felsefi tartışmalara.

Felsefi açıdan en basit tanımı düşünen varlık olsa da, derinlere girdiğinizde insan olmanın felsefi tanımları oldukça uzun olur demeliyim.

Yine de hadi basit bir tanım yapalım dersek sanırım bir gün öleceğini bilen tek canlı insandır diyebiliriz. 

Kimileri hiç ölmeyecekmiş gibi yaşamaya devam etseler de, eninde sonunda hepimizin mukadderatı belli. 

Felsefi açıdan insanın oldukça farklı tanımları da var, ama ben sözlük tanımıyla bitireyim.

İnsan: Toplum halinde bir kültür çevresinde yaşayan, düşünme ve konuşma yeteneği olan, evreni bütün olarak kavrayabilen, bulguları sonucunda değiştirebilen ve biçimlendirebilen canlı, adam, âdem, ademoğlu, insanoğlu, kişioğlu, benîâdem, benibeşer, fani, in.

Kimsin sen? İn misin cin misin? 

Sözlük tanımı ne kadar eril olmuş. Her zaman diyorum, TDK sözlüğündeki çoğu tanımı beğenmiyorum. Umarım bir gün birileri oturur da düzeltir bu tanımları.

İnsan gibi yaşamaya hepimizin hakkı var sanırım.

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla.