Vietnam Savaşında, Yoğun Orman ve Bitki Örtüsü, Viet Kong'a Nasıl Avantaj Sağladı?
1961'den 1971'e kadar ABD ordusu, düşman Kuzey Vietnam ve Viet Cong birlikleri tarafından kullanılan orman örtüsünü ve gıda mahsullerini yok etmek için Vietnam'ın 4,5 milyon dönümünden fazla alanına bir dizi bitki ilacı sıktı.
Vietnam hem tropik hem de ılıman bir iklim kuşağına sahip bir ülkedir. Bu ülkenin tamamı yıllık muson yağmurlarının etkisi altındadır. Vietnam'ın ikliminden kaynaklanan yoğun bitki örtüsü, Vietnam Savaşı sırasında yerde askerler, havada helikopter ve uçak pilotları için birtakım zorlukların yaşanmasına neden olmuştur. Ormandaki ağaçların kalın örtüsü, helikopterler pilotları için hedeflerin ve iniş bölgelerinin tespit edilmesini zorlaştırması yönüyle sıkıntı yaratmıştır. Bombardıman uçakları ve yakın hava desteği yapan uçaklar için ise ağaçların arasında ‘saklanan’ hedeflerin tespitinde ve vurulmasında büyük bir problem oluşturuyordu. Kuzey Vietnam Ordusu ve Viet Kong ormanın kendilerini gizlemesinin avantajlarını çok iyi kullanmaktaydı. Pilotlar görsel referans noktaları bulmakta zorlanıyor bu da dost ateşi durumlarına sebebiyet verebiliyordu. Üstelik Amerikan helikopterlerinde görev yapan pilotlar ve silahçılar ormanın içinden yerden açılan ateşi kolay kolay tespit edemiyordu. Yerden açılan ateşin gücüne göre önemli miktarda kayıp verme durumları olabiliyordu. Buna ek olarak Vietnam'ın nemli iklimi sıklıkla sis ve düşük görüş mesafesine yol açarak helikopter operasyonlarını daha da zorlaştırıyordu.
Viet Kong Ormanları nasıl etkili bir şekilde kullandı?
Viet Kong veya Ulusal Kurtuluş Cephesi (NLF), Vietnam ormanlarını savaşın arka planında yer alan manzaradan çok daha fazlası olarak görüyordu. Vietnam Ormanları onlara sayısız stratejik ve taktik avantaj sunan ve teknolojik olarak üstün Amerikan kuvvetlerine karşı savaşma yaklaşımlarını şekillendiren çok önemli bir müttefikti. Viet Kong'un ormanı kullanmasının bazı önemli detayları şunlardır.
Gizlenme:
Ağaçların kalın örtüsü ve yoğun çalılıklar, Amerikan ve Güney Vietnam kuvvetlerinin Viet Kong savaşçılarının tespit etmesini zorlaştırdı. Kalın bitki örtüsü, savaşçılar, kamplar ve erzak depoları için mükemmel bir gizleme sağlayarak onların havadan veya yerden fark edilmesini zorlaştırıyordu. Bu, Viet Kong'un Amerikan kuvvetleri ve Güney Vietnam kuvvetleri bir uyarı vermeden pusuya düşürmesine ve saldırmasına izin verdi.
Hareketlilik:
Orman, Viet Kong'a fark edilmeden hareket etmek için kullanabilecekleri bir belli belirsiz yollar ve saklanma yerleri adeta savaşa bilmek için ağlar oluşturdu. Bu, Amerikan ve Güney Vietnam kuvvetlerinin Viet Kong'u takip etmesini ve onlarla çatışmasını zorlaştırdı.
İkmal Hatları:
Orman aynı zamanda Viet Kong'a malzeme ve silah taşımanın bir yolunu da sağladı. Savaşabilmek için gerekli malzemeleri Kuzey Vietnam'dan Güney Vietnam'a taşınmasında ormanlar ikmal hatlarını gizledi ABD kuvvetleri ikmal hatlarını bulamıyordu bulamadığı için ikmal hatlarını yok edemiyordu.
Sığınak:
Orman, Viet Kong'a dinlenebilecekleri ve iyileşebilecekleri güvenli bir sığınak sağladı. Viet Kong; tüneller, sığınaklar ve güvenli saklanma yerleri, iletişim kanalları ve hatta genellikle orman zemininde kamufle edilmiş hastanelerinde içinde bulunduğu geniş yer altı ağları inşa etti. ABD kuvvetleri ormanın içinde yüzeyde iklim, sıcaklık, nem ve yağmur dolasıyla savaşmak için enerjisini kaybederken Viet Kong ormanın gizlediği güvenli sığınaklarında dinleniyor ve savaşmak için enerjisini yeniliyordu.
Gerilla taktikleri:
Vietnam ormanları vur-kaç saldırılarını, pusuları ve hızlı kaybolmaları kolaylaştırdı, bu da Amerika'nın arama ve yok etme misyonlarını boşa çıkardı. Bu, Amerikan ve Güney Vietnam kuvvetlerinin Viet Kong'u yenmesini zorlaştırdı.
Lojistik ve Kaynak Sağlama:
Orman, yabani bitki ve hayvanlar gibi yiyecek kaynaklarının yanı sıra barınak ve silah inşa etmek için gerekli malzemeleri sağlıyordu.
Doğal ve Pratik Savunma:
Viet Kong dahice basitçe orman ürünlerinden bubi tuzakları hazırlıyordu. Bunların başında keskinleştirilmiş bambu punji çubukları gelmekteydi. Bubi tuzakları ABD kuvvetlerinin ara, bul yok et operasyonları yapmasını engelliyor ve geciktiriyordu. Viet Kong basit bubi tuzakları ile ABD kuvvetlerine yaralı ve kayıp verdirtirken bölgeden hızla uzaklaşıyordu. Orman suyu kendine çektiği için çaylar, nehirler ve bataklıklar gibi doğal engeller oluşturuyor. Nem ve sis ormanın içinde görüş mesafesini düşürüyordu. Bu ise Amerikan kuvvetlerinin savaşma enerjisini ve zamanını tüketiyordu.
Acemi Savaşçılar ve Onların Eğitimi: Ormanın göreceli izolasyonu, Viet Kong'un acemileri eğitmesine ve kolay tespit edilmeden bir insan gücü kaynağını sürdürmesine olanak tanıdı.
Psikolojik Avantaj: Vietnam Ormanları aynı zamanda Viet Kong'un düşmanlarına karşı psikolojik bir avantaj da sağlıyordu. Amerikalılar ve Güney Vietnamlılar orman ortamına aşina değillerdi ve çoğu zaman ormanda çatışmaya girmekten ve çatışma yaşanmasından korkuyorlardı. Orman demek onlar için tropikal hastalıklar, böcek ve yılan sokmaları demekti. Bu korku onların hata yapma olasılığını arttırdı ve Viet Kong'a savaşta avantaj sağladı.
Direnişin sembolü: Orman, Vietnamlıların dirençliliğinin ve kararlılığının sembolü haline geldi ve ezici zorluklara rağmen uyum sağlama ve savaşma yeteneklerini temsil etti. Geçmişten günümüze insanların doğada yaşamasını sağlayan güçlü olmaları değil; akıllarını kullanarak ortama uyum sağlama yetenekleri olmuştur.
Sınırlamalar ve Zorluklar:
Hastalıklar ve zorlu koşullar: Orman ortamı Viet Kong için sıtma gibi hastalıklar ve olumsuz etkenlere karşı sürekli mücadele gibi zorluklar da sunuyordu.
Sınırlı hareketlilik: Orman avantajlar sunarken aynı zamanda hareketi ve iletişimi kısıtlayarak büyük ölçekli operasyonları zorlaştırıyordu. ABD kuvvetleri teknolojileri sayesinde Viet Kong’tan daha hızlı hareket edebiliyordu. Bu teknolojisi aracı ise helikopterlerdi.
Yerel desteğe bağımlılık: Viet Kong'un başarısı genellikle geçimlerini ormandan sağlayan yerel köylülerin desteğine bağlıydı.
Sonuç olarak; Viet Kong'un Vietnam ormanlarının güç unsuru olarak kullanmak istemesi onu derinlemesine anlaması taktik ve stratejik kullanımı, Amerikan kuvvetlerine karşı başarılarında hayati bir rol oynadı. Görünüşte düşmanca olan ortamı kendilerinin daha çok faydalandığı güçlü bir varlığa dönüştürdüler ve bu savaşın gidişatı üzerindeki önemli etkisini de göstermiş oldu.
Vietnam'ın orman ve bitki örtüsü, Viet Kong'un Vietnam Savaşı sırasındaki başarısında önemli bir rol oynadı. Onlara Amerikan ve Güney Vietnam kuvvetlerinin onları yenmesini zorlaştıran bir dizi avantaj sağladı.
Viet Kong'un bitki örtüsü ve ormanı kullanmasının önüne geçmek için ABD ordusunun aldığı önlemler nelerdi?
Ajan Portakal ve Çiftlik Eli Operasyonu (Agent Orange / Operation Ranch Hand)
Ajan Portakal Nedir?
Agent Orange; Ranch Hand Operasyonu sırasında kullanılan çeşitli herbisitler, kimyasalların nakledildiği ve depolandığı 55 galonluk varillerin üzerindeki renkli işaretlerle anılıyordu.
ABD ordusu, Agent Orange'ın yanı sıra Agent Pink, Agent Green, Agent Purple, Agent White ve Agent Blue adlı herbisitleri de kullandı. Monsanto, Dow Chemical ve diğer şirketler tarafından üretilen bunların her biri, farklı güçlerde farklı kimyasal katkı maddelerine sahipti.
Agent Orange , Amerika Birleşik Devletleri ordusu tarafından kullanılan 2,4,5-trikloro fenoksi asetik asit (2,4,5-T) ve 2,4-diklorofenoksiasetik asit (2,4-D) olmak üzere iki herbisitten oluşan bir karışımdır. Vietnam Savaşı ormanların ve mahsullerin yapraklarını dökmek için. Yaprak dökücüler ağaçları ve bitkileri öldürmede oldukça etkiliydi, ancak aynı zamanda insan sağlığı ve çevre üzerinde de bir takım zararlı etkileri vardı.
Agent Orange'un etkilerinden en önemlisi ormanların ve mahsullerin yapraklarını hızlı bir biçimde dökebilmesiydi. Yaprak dökücüler ağaçların ve bitkilerin yapraklarının genellikle birkaç gün içinde düşmesine neden oldu.
Agent Orange'un kullanılmasındaki amaç, Viet Kong ve Kuzey Vietnam Ordusu tarafından kullanılan savaş alanında bitki örtüsü ve ormanlardan kaynaklı örtüyü ve gizlemeyi kaldırmak, gizli üsleri, iletişim merkezlerini ve potansiyel hedefleri ortaya çıkarmak ve birlik hareketlerini izlemede görünürlüğü artırmaktı. Agent Orange' un yaygın şekilde kullanımı Viet Kong'un ormanları etkili bir şekilde savaş aracı olarak kullanmasını önledi. Agent Orange Viet Kong'un ormanda gizlenmesini önlerken; sıradan savaşın tarafı olmayan sivillerin köylülerin pirinç tarlalarına da bilerek ve isteyerek atıldığı için sıradan köylülerin aç kalmasına Vietnam’da temel besin kaynaklarından biri olan pirinç fiyatının artmasına neden oldu. Güney Vietnam’da Viet Kong' a olan destek hızla artmaya başladı. Bununla birlikte ABD Viet Kong'u vurduğunu düşünürken kendi askerleri ve Güney Vietnamlı askerleri de vuruyordu. Savaşlarda kimyasal madde uygulamaları düşmanını seçmez. Agent Orange'daki kimyasal kirletici maddenin yarı ömrü 20 yıla kadar çıkabilir, ancak toprak yüzeyinin altına veya nehir tortusuna gömüldüğünde veya sızdığında 100 yıl veya daha fazla kalabilir. Bu, son Vietnam Savaşı gazisiyle birlikte ortadan kalkmayacak, devam eden bir sorun.
Ormanların ve mahsullerin yapraklarının dökülmesinin Vietnam'daki yaban hayatı üzerinde de önemli bir etkisi oldu. Yaprakların dökülmesi sonucu pek çok hayvan yaşam alanını ve besin kaynaklarını kaybetmiş, hatta bazı türler yok olmaya yüz tutmuştur.
Ajan Orange'ın çevreye verdiği zararın yanı sıra insan sağlığı üzerinde de bir takım zararlı etkileri vardı. Yaprak dökücüler, kanser, doğum kusurları ve nörolojik bozukluklar dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilen oldukça toksik bir kimyasal olan dioksin içeriyordu.
Yaprak dökücülerin Vietnam üzerinde hem çevresel hem de insani açıdan önemli bir etkisi olduğuna şüphe yok.
Agent Orange, Vietnam'da en yaygın kullanılan herbisitti ve en güçlüydü. Bazen Agent Orange I, Agent Orange II, Agent Orange III ve "Süper Portakal" olarak adlandırılan biraz farklı karışımlarda mevcuttu.
Vietnam'da 13 milyon galondan fazla Agent Orange kullanıldı; bu, Vietnam Savaşı boyunca kullanılan herbisitlerin toplam miktarının neredeyse üçte ikisi kadardı.
Aşağıdaki fotoğrafta; Vietnam Savaşı sırasında ABD Ordusuna ait UH-1D helikopteri, Mekong Deltası'ndaki tarım arazilerine yaprak dökücü bir madde sıkıyor. (ABD Ordusu/Uzman Brian K. Grigsby)
Çiftlik Eli Operasyonu (Operation Ranch Hand)
Vietnam Savaşı sırasında ABD ordusu, Ranch Hand Operasyonu kod adı verilen saldırgan bir kimyasal savaş programına girişti.
Vietnam'daki ilk ABD yaprak dökme misyonları 1961'de Dak To köyü yakınlarında başlatıldı. 1962'de, Amerikan Özel Kuvvetleri Güney Vietnam'ın Laos sınırı boyunca faaliyet gösterirken, ABD Hava Kuvvetleri otoyollar, demiryolları ve elektrik hatları yakınındaki alanların yapraklarını dökmek için gökkuşağı renkli herbisitli C-123 kargo uçaklarının kullanılacağı Ranch Hand Operasyonunu başlattı.
İlk operasyonda 1.000 galon bitki ilacı ve dağıtım sistemi ile donatılmış Hava Kuvvetleri C-123 kargo uçakları, üç ila beş düzlemli formasyonlarda püskürtme çalışmaları yapacak. Bölge düşman faaliyeti nedeniyle sıcaksa, bu uçuşlar önce bölgeyi temizlemek için avcı veya bombardıman uçakları tarafından desteklenecekti. C-123 görevlerinin gerçekleştirilememesi durumunda ABD, teknelerle veya elle püskürtme yoluyla UH-1 ve H-34 helikopterlerini kullandı. İlk operasyon beklenen sonucu verdi bitki örtüsü ve ormanların gizleme yeteneği ortadan kaldırıldı.
1961'den 1971'e kadar ABD ordusu, düşman Kuzey Vietnam ve Viet Cong birlikleri tarafından kullanılan orman örtüsünü ve gıda mahsullerini yok etmek için Vietnam'ın 4,5 milyon dönümünden fazla alanına bir dizi bitki ilacı sıktı.
ABD uçakları yolları, nehirleri, kanalları, pirinç tarlalarını ve tarım arazilerini güçlü herbisit karışımlarıyla ıslatmak için konuşlandırıldı. Bu süreçte Güney Vietnam'ın savaşçı olmayan yerli nüfusunun kullandığı mahsuller ve su kaynakları da vuruldu.
Amerikan kuvvetleri Ranch Hand Operasyonu sırasında Vietnam, Laos ve Kamboçya'da toplamda 20 milyon galondan fazla bitki ilacı kullandı. Herbisitler ayrıca ABD askeri üslerinin etrafındaki kamyonlardan ve elle püskürtücülerden de püskürtülüyordu.
Aşağıdaki fotoğraf Savaşın en kanlı çatışmalarından biri olan Dak To'daki 875 Tepesi'nde (1967 sonbaharı) Ajan Portakala maruz kalmış ağaçlar ve hareket halindeki Amerikan birlikleri (ABD Ordusu Miras ve Eğitim Merkezi)
