Dünya Havacılık Şirketleri Sürekli Birleşerek Devleştiler

Dünyanın dev havacılık şirketleri, havacılık sistemlerini tasarlayan ve inşa eden şirketler; ABD, Avrupa, Rusya, Çin ve Brezilya’da kümelendiler ve dünya sivil ve askeri havacılık pazarının %90’ından fazlasına sahipler.

Bu birleşmeler ABD ve Avrupa’da dolaylı, Rusya ve Çin’de ise; doğrudan devletin desteği daha doğrusu isteği ile olmuştur.

ABD’deki şirketler liberal ekonomi modelindeki bu ülkede tamamen özel sektör bünyesindedir. Bu durum, Avrupa’da da buna yakın özel sektör hakimiyetindedir ancak bazı Avrupa şirketlerinde devletlerin de hisseleri vardır. Rusya ve Çin şirketleri tamamen kamu şirketidir. Brezilya’da ise bir kamu şirketi olan Embraer iflas aşamasına gelmişken, özelleştirildiği için bir dünya devi olmuştur.

Her ülkenin, ekonomik konseptleri doğrultusunda havacılık şirketleri, şirket evlilikleri yoluyla entegre oldular, sinerji yarattılar, dünya pazarından daha güçlü pençeleriyle daha büyük paylar kaptılar.

Şimdi, ülkeler bazında bu havacılık şirketlerinin birleşmelerini özetleyelim.

ABD

1. Boeing

a. Boeing

• 1916 – William Boeing, Boeing Airplane Company’yi kurdu.

• 1960’lar–1990’lar – Boeing, ticari uçak pazarındaki liderliğini pekiştirirken; savunma kolunda North American Rockwell’den (Apollo programı vb.) çeşitli yüklenici parçalar aldı.

b. McDonnell Douglas

• 1921 – Douglas Aircraft Company kuruldu.

• 1939 – McDonnell Aircraft Corporation (Donald Douglas’ın eski ortağı) kuruldu.

• 1967 – Douglas ile McDonnell birleşerek McDonnell Douglas’ı oluşturdu.

• 1997 – McDonnell Douglas, Boeing’e katıldı.

Sonuçta; 1997’de Boeing ile McDonnell Douglas birleşerek günümüzün “Boeing Company”sini oluşturdular.

2. Lockheed Martin

• 1912 – Alco Hydro-Aeroplane Company, 1926’da Lockheed Aircraft Company oldu.

• 1958 – Lockheed, Vega Aircraft ve ardından L-1011 programlarıyla büyüdü.

• 1995 – Lockheed Corporation ile Martin Marietta (1950’de Martin Company’den ayrılan savunma kolu) birleşerek Lockheed Martin’i kurdu.

3. Northrop Grumman

• 1930 – Grumman Aircraft Engineering Corporation kuruldu.

• 1939 – Jack Northrop’un Northrop Corporation’ı doğdu.

• 1994 – Northrop Corporation ile Grumman birleşerek Northrop Grumman’ı oluşturdu.

4. Raytheon (şimdi RTX)

• 1922 – Raytheon Manufacturing Company kuruldu.

• 1997 – Raytheon, Hughes Aircraft’ı (Howard Hughes’un şirketi) satın aldı.

• 2020 – Raytheon Company ile United Technologies Corporation’ın savunma kolları (Pratt & Whitney, Collins Aerospace vb.) birleşerek Raytheon Technologies (RTX) adlı mega şirkete dönüştü.

Bu dört büyük oyuncu, on yıllar boyunca stratejik satın almalar, uluslararası program ortaklıkları ve örgütsel dönüşümlerle bugünkü devasa boyutlarına geldiler.

Avrupa

Avrupa’da da son üç–dört on yılda ABD’de olduğu gibi büyük savunma ve havacılık gruplarının birleşme ve konsolidasyon süreçleri yaşandı. En önemli örnekleri şöyle özetleyebiliriz:

1. Airbus Group/EADS

• Öncesi:

o Fransa: Aérospatiale Matra

o Almanya: DASA (Daimler Benz Aerospace)

o İspanya: CASA

• Birleşme: 2000 yılında bu üç kuruluş bir araya gelerek EADS (European Aeronautic Defence and Space Company) kuruldu.

• Gelişim: 2014’te “Airbus Group” adını aldı, 2017’den itibaren sadece Airbus olarak operasyonel ve yapısal entegrasyonunu tamamladı.

2. BAE Systems

• Öncesi:

o British Aerospace (BAe) – İngiltere’nin ana savunma ve uzay sanayi firması

o Marconi Electronic Systems (MES) – GEC’in savunma elektroniği kolu

• Birleşme: 1999’da BAe ile MES birleşerek BAE Systems oluştu.

• Sonuç: İngiltere’nin en büyük savunma sanayii kuruluşu haline geldi, hem platform (uçak, zırhlı araç) hem de elektronik/deniz sistemlerinde küresel bir oyuncu oldu.

3. MBDA

• Öncesi:

o BAe Dynamics (İngiltere)

o Matra (Fransa)

o LFK (Almanya, Daimler Benz grubu)

• Birleşme: 2001’de bu ülkelerin füze bölümleri birleştirilerek MBDA kuruldu. Bugün Avrupa’nın ve dünyanın en büyük füze tedarikçisi konumunda.

4. Thales Group

• Öncesi:

o Thomson CSF – Fransa’nın önde gelen savunma elektroniği firması

o Alcatel’in radar ve iletişim bölümleri (daha sonra)

• Gelişim: 2000’de Thomson CSF, Thales adını aldı; 2006 itibarıyla Alcatel’in savunma birimlerini tamamen entegre etti.

• Sonuçta; radar, hava trafik kontrol, elektronik harp ve uzay sistemlerinde güçlü bir portföy oluşturuldu.

5. Leonardo (Eski adıyla Finmeccanica)

• Öncesi:

o AgustaWestland (helikopterler)

o Oto Melara (deniz topçusu)

o Alenia Aermacchi (uçak)

o Selex ES (elektronik)

• Konsolidasyon: 2016’da tüm Finmeccanica alt şirketleri “Leonardo” markasında toplandı. Havacılık, uzay, savunma elektroniği ve deniz sistemlerinde entegre çözümler sunan devasa bir şirket oluştu.

6. Safran

• Öncesi:

o Snecma (uçak motorları)

o Sagem (savunma elektroniği)

• Birleşme: 2005’te Snecma ile Sagem birleşerek Safran doğdu. Uçak motorları, iniş takımları, navigasyon ve savunma elektroniğinde lider bir şirket oluştu.

Bu büyük konsolidasyonlar, Avrupa savunma sanayiini hem iç pazarda rekabetçi kıldı hem de uluslararası işbirlikleri ve entegre tedarik zincirleri sayesinde ABD’yle baş edecek güçte gruplar ortaya çıkardı.

Rusya

Rusya’daki savunma sanayiinde de benzer şekilde büyük bir konsolidasyon ve birleşme süreci yaşanmıştır. Soğuk Savaş sonrası dönemde, Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle birlikte Rusya'da savunma endüstrisi yeniden yapılandırılmış ve birleşmeler gerçekleştirilmiştir. Ancak, Rusya’daki şirket birleşmeleri ve devlet destekli stratejiler, Batı’dakilerden farklı olarak genellikle devletin müdahalesiyle şekillenmiştir.

Rusya'daki savunma sanayiindeki öne çıkan birleşmeler ve konsolidasyonlar;

1. United Aircraft Corporation (UAC)

• Öncesi:

o Sovyetler Birliği döneminde, Rusya’daki uçak üreticileri (yaklaşık 15 büyük firma) bağımsız çalışıyordu. Bu şirketler, Sukhoi, MiG, Tupolev, Illyushin ve Yakovlev gibi büyük markaları içeriyordu.

• Birleşme:

o 2006 yılında, Sovyetler Birliği sonrası dönemde Rusya'daki uçak üretim kapasitesini birleştirme amacıyla United Aircraft Corporation (UAC) kuruldu.

o UAC, Sukhoi, MiG, Tupolev, Illyushin, Yakovlev, Kamov ve Helicopters of Russia gibi önde gelen Rus uçak üreticilerini kapsayan dev bir holding olarak faaliyet göstermektedir.

o 2011 yılında, devletin de büyük hissedarı olduğu bu birleşme, Rusya'nın hava savunma kapasitesini güçlendirme amacıyla başlatılmıştır. UAC, Su-35, Su-57, MiG-29, Tu-160 ve diğer ileri seviye uçakların üretiminden sorumludur.

2. Russian Helicopters (Helicopters of Russia)

• Öncesi:

o Sovyetler Birliği’nin helikopter üretimi konusunda başlıca markaları Mil ve Kamov'du.

• Birleşme:

o 2000’lerin ortaları itibarıyla, Rusya’nın helikopter üretimini merkezi hale getirmek için Helicopters of Russia kuruldu. Bu, hem Mil hem de Kamov'un birleşmesini içeriyordu.

o 2011 yılında Rusya hükümetinin doğrudan desteğiyle büyük bir konsolidasyon sağlandı ve bu holding, başta Mi-8, Ka-52 ve Mi-26 gibi helikopterleri üretmeye başladı.

3. Almaz-Antey Air Defence Concern

• Öncesi:

o Sovyetler Birliği döneminde, hava savunma sistemlerinin çoğu devlete ait farklı şirketler tarafından üretiliyordu, örneğin Almaz ve Antey şirketleri.

• Birleşme:

o 2002 yılında bu iki firma, Almaz-Antey adı altında birleşerek, Rusya'nın en büyük hava savunma sistemleri üreticisi oldu.

o Bu konsolidasyon, S-300, S-400 ve S-500 gibi gelişmiş hava savunma sistemlerinin üretimini destekleyen bir yapı oluşturdu.

4. Rostec Corporation

• Öncesi:

o 2000’lerin başında, Rusya’daki birçok savunma şirketi dağılmış durumda ve hükümetin kontrolündeki endüstriyel gruplarla birbirinden bağımsız çalışıyordu.

• Birleşme:

o 2007 yılında, Rusya hükümeti tarafından Rostec (veya Rostec State Corporation) kurularak, birçok savunma endüstrisi şirketi bu çatı altında birleştirildi.

o Rostec, silahlar, uçaklar, helikopterler, zırhlı araçlar, denizaltılar, uzay teknolojileri ve elektronik sistemler gibi geniş bir savunma ürün portföyüne sahip bir holdingdir.

o Rostec altında birleşen en önemli şirketler arasında Uralvagonzavod (zırhlı araçlar), Russian Helicopters, Klimov (motor üretimi) ve Sukhoi bulunmaktadır.

5. Tactical Missiles Corporation (KTRV)

• Öncesi:

o Sovyetler Birliği döneminde, Rusya'daki çeşitli füzeler ve stratejik savunma sistemleri için birçok bağımsız tasarımcı ve üretici vardı.

• Birleşme:

o 2002’de, bu sektördeki faaliyetleri birleştirmek ve etkinleştirmek için Tactical Missiles Corporation (KTRV) kuruldu.

o KTRV, bugün Kh-59, Kh-35 gibi modern hava savunma füzelerinin üreticisi olarak faaliyet göstermektedir.

Rusya’daki Konsolidasyonun Nedenleri ve Sonuçları:

• Devletin Rolü:

Rusya’daki savunma sanayiindeki birleşmelerin çoğu devletin yönlendirmesiyle gerçekleşmiştir. Hükümet, savunma sanayini daha etkin hale getirmek ve kaynakları optimize etmek amacıyla bu şirketleri birleştirmiştir.

• Ekonomik Zorluklar:

Sovyetler Birliği’nin çöküşü sonrasında, birçok eski savunma şirketi finansal zorluklarla karşı karşıya kalmıştı. Bu nedenle birleşme ve konsolidasyon süreci, maliyetleri azaltma ve teknolojik verimliliği artırma amacı güdüyordu.

• Güçlü Küresel Rakipler:

Batı’daki savunma şirketlerinin birleşmeleri ve büyümeleri karşısında, Rusya hükümeti de Airbus, Boeing, Lockheed Martin gibi küresel rakiplere karşı güçlü bir savunma endüstrisi kurmak için bu adımları atmıştır.

Rusya, Batı'dan farklı olarak, devletin doğrudan müdahalesiyle savunma sanayiini konsolide etmiş ve güçlü bir stratejik kontrol sağlamıştır.

Çin

Çin’deki savunma sanayii de benzer şekilde son birkaç on yılda büyük bir dönüşüm ve konsolidasyon sürecinden geçmiştir. Çin, özellikle Soğuk Savaş dönemi sonrası hızla büyüyen ve modernleşen savunma sanayiine sahip olmuştur. Bu süreçte, savunma şirketlerinin birleştirilmesi, devlet tarafından yapılan yönlendirmeler ve stratejik kararlarla şekillenmiştir. Çin, savunma sanayiini sadece iç ihtiyaçlar için değil, aynı zamanda küresel pazarda daha rekabetçi olabilmek adına da güçlendirmiştir.

Çin’deki savunma sanayiinde öne çıkan birleşmeler ve konsolidasyonlar;

1. Aviation Industry Corporation of China (AVIC)

• Öncesi:

o Çin’in havacılık sektöründe, özellikle savaş uçakları ve helikopter üretimi konusunda birkaç bağımsız firma bulunuyordu. Bu şirketler arasında Chengdu Aerospace Corporation, Shenyang Aircraft Corporation, Hongdu Aviation Industry Group ve Xi'an Aircraft Industrial Corporation yer almaktadır.

o Bu şirketler, çoğunlukla Çin Hava Kuvvetleri’ne uçak tedarik etmekten sorumluydu.

• Birleşme:

o 2008 yılında bu havacılık üreticilerinin birleştirilmesiyle AVIC (Aviation Industry Corporation of China) kuruldu. AVIC, bugünün en büyük Çinli havacılık ve savunma şirketi olup, Çin’in en önemli savaş uçaklarını, sivil uçaklarını, helikopterlerini ve savunma sistemlerini üretmektedir.

o AVIC, Chengdu J-10, Chengdu J-20, Shenyang J-11 gibi uçakları üretmektedir ve aynı zamanda helikopterler, sivil uçaklar, uzay sistemleri, motorlar ve elektronik sistemlerde de faaliyet göstermektedir.

2. China Aerospace Corporation (CASC)

• Öncesi:

o Çin'in uzay ve füze teknolojilerinde, özellikle balistik füzeler ve uydu sistemlerinde faaliyet gösteren birkaç büyük kuruluş bulunmaktaydı. Bunlar arasında China Great Wall Industry Corporation ve China Academy of Launch Vehicle Technology (CALT) yer almaktadır.

• Birleşme:

o 1999 yılında, Çin’in uzay ve füze sanayiini entegre etmek amacıyla China Aerospace Corporation (CASC) kuruldu.

o CASC, Çin'in Dongfeng füzeleri, Long March roketleri gibi füze ve roket sistemlerinin üreticisi olup, aynı zamanda Çin’in uydu sistemleri ve uzay programlarının yönetilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Çin’deki savunma sanayiinde konsolidasyonun nedenleri ve sonuçları;

• Devletin Rolü:

Çin’in savunma sanayiindeki birleşmelerin çoğu, hükümetin doğrudan müdahalesiyle gerçekleştirilmiştir. Çin devleti, savunma sanayini güçlendirmek için, daha verimli ve uyumlu bir yapı kurmak adına bu şirketleri birleştirmiştir.

• Teknolojik Büyüme:

Savunma sanayisinde konsolidasyon, Çin’in modern savaş uçakları, füze sistemleri, denizaltılar ve helikopterler gibi yüksek teknoloji ürünü platformlar üretme kapasitesini artırmasına olanak sağlamıştır.

• Rekabet Gücü:

Birleşmeler, Çin'in savunma sanayi ürünlerini uluslararası pazarlarda daha rekabetçi hale getirmiştir. Çin’in daha güçlü bir askeri sanayi yapısına sahip olması, hem iç güvenliği sağlama hem de küresel ölçekte etki gücünü artırma anlamında önemlidir.

• Hedefler:

Çin’in savunma sanayisinde odaklandığı en önemli hedefler arasında, askeri-modernizasyon ve savaş kapasitesini geliştirme bulunur. Çin, 21. yüzyılda bölgesel ve küresel liderlik iddiasını güçlendirmek için, savunma alanında kendini sürekli yenilemeye çalışmaktadır.

Brezilya

· 1969-Embraer (Empresa Brasileira de Aeronáutica) Brezilya hükümeti tarafından, sivil ve askeri uçak üretimi amacıyla kuruldu.

· 1994-Embraer özelleştirildi, özel sektör şirketi haline geldi.

Sonuçta Embraer; Boeing ve Airbus’tan sonra dünyanın en büyük 3. sivil ticari uçak üreticisi oldu.