Dünyanın En İyi İlk 10 Savaş Dronu Sıralamasında Yer Alan Türk Yapımı İHA’lar Hangileridir?

İnsansız Muharip Hava Araçları (İMHA) (Unmanned Combat Air Vehicle – UCAV), Türkiye’deki yaygın isimlendirmesiyle Silahlı İnsansız Hava Araçları (SİHA); çeşitli sensörlerin yanında füze ve bomba benzeri mühimmat ve silahları taşıyabilen, istihbarat, keşif ve gözetleme (İKG) görevleri yanında elektronik harp, terörle mücadele, av bombardıman görevlerini de icra edebilen, genellikle klasik savaş uçaklarına göre nispeten daha küçük yapıdaki platformlardır. Özellikle yabancı ülke topraklarında konuşlanmış olsalar bile yüksek değerlikli bir hedefi (örneğin teröristlerin liderlerini) nokta hassasiyeti olan silahlarla vurarak yok etmek için insansız silahlı platformlar tercih edilmektedir. Günün sonunda havadan yere ve/veya havadan havaya füzeler, minyatür akıllı bombalar, lazer güdümlü bombalar vb. kullanabilen İHA’lar, günümüzün hava görevlerinin pek çoğunu gerçekleştirebiliyorlar. Bu durum, “İnsanlı savaş uçaklarının yerini insansız savaş uçakları ne zaman alacak?” sorusunu akla getiriyor. 

Halihazırda İHA’lar ‘insansız’ da olsalar, çevrimde bir insana (man-in-the-loop) ihtiyaç duyuyorlar. Birçoğu değişen seviyelerde otonomiye sahip olmalarına rağmen, bir insanın kontrolüne ihtiyaç duymaya devam ediyorlar. İMHA pilotu, uçağı yer kontrol istasyonunun (kokpit) da içinde yer aldığı bir terminalden hava aracına gereken uçuş ve görev kumandalarını uzaktan komuta hatlarıyla verebiliyor. Böylece herhangi bir can kaybı riskiyle karşı karşıya kalmadan, düşman derinliklerine, İMHA’nın harekât yarıçapı yettiği oranda sessizce sokulup, hedefi vurup, gürültü patırtı yapmadan üslerine geri dönebiliyorlar. Herhangi bir şekilde düşman radarlarına yakalanmaları, vurulup düşürülmeleri halinde, ‘görevimiz tehlike’ misali kimse o İMHA’yı sahiplenmek durumunda bile kalmıyor. 

Günümüzde insansız muharip hava araçları neredeyse tüm ülkeler tarafından geliştirilmeye çalışılıyor. Ancak tüm İMHA’lar veya savaş dronları eşit özelliklere ve yeteneklere sahip olamıyorlar. Savaş uçakları arasındaki duruma benzer şekilde savaş dronları arasında da farklar bulunuyor. Bir kısmı düşük görünürlük ya da birkaç yarım tonluk bombayı taşıyabilirken, bazıları da olabildiğince ucuz, basit ve seri üretimi kolay şekilde tasarlanmış oluyorlar. Bazıları sadece gözetleme maksatlı üretiliyorken, bir kısmının ise neredeyse en gelişmiş insanlı savaş uçakları kadar yetenekli olacak şekilde üretilmesi yoluna gidiliyor. En nihayetinde savaş dronları arasında performans, dayanıklılık, silah ve sensör taşıma yetenekleri gibi bir dizi özellik göze alınarak değerlendirmeler yapılıyor. 

Havacılık konusunda önemli bir dijital platform olarak bilinen aerotime hub tarafından 2024 yılına ilişkin savaş dronları sıralamasında ilk 10 savaş dronundan bahsediliyor. Bu sıralamada yer alan 10 adet İMHA’dan 3 adedinin Türk İHA üreticileri tarafından yapılmış olması gerçekten gurur verici bir başarıdır. Bu yönüyle Aerotime’ın sıralamasına sadık kalarak bu 10 savaş dronlarından ve bonus olarak da MQ-9 Reaper ve Aarok İHA’larından bahsedeceğim.

İHA Sıralaması:

10. TAI AKSUNGUR

9. Chengdu GJ-2 / Wing Loong II 

8. Altair / Sokol Altius 

7. Bayraktar Kızılema 

6. Hongdu GJ-11 

5. Bayraktar TB2 

4. Sukhoi S-70 Okhotnik-B 

3. XQ-58A Valkyrie 

2. BAE Systems Taranis / Dassault nEUROn 

1. Boeing MQ-28 Hayalet Yarasa

Amerikan Yapımı General Atomics MQ-9 Reaper 

Günümüz standartlarına göre en gelişmiş insansız hava aracı olmasa da, 300'den fazla MQ-9 Reaper’ın üretilmiş olması ve kullanıma verilmesi, kesinlikle dikkat çekici bir başarıdır. Çok sayıda modifikasyon, bir düzine pilot ve milyonlarca uçuş saati ile MQ-9 Reaper, modern dron savaşının en büyük başarı öyküsü olarak kabul ediliyor. Zira pek çok savaşta kullanılan MQ-Reaper, savaş dronlarının öncüsü olarak da görülüyor. Aslında eski bir model olarak demode bir savaş dronu olarak nitelendiriliyor olsa da, 50 yıllık geçmişi olan F-16 uçaklarına benzer şekilde halen de pek çok kullanıcı tarafından talep edilen, bu nedenle de üretimi devam eden bir İMHA olana bir süre daha semalardaki varlığını koruyacağa benziyor. 

Fransız Yapımı Turgis & Gaillard Aarok

Fransa'nın yeni nesil savaş dronunun yüksek performanslı sensörlerle istihbarat, gözetleme ve keşif görevlerini yerine getirmesi bekleniyor. Fransız savunma şirketi Turgis & Gaillard tarafından 2023 Paris Air Show'da tanıtılan bu insansız hava aracının, 22 metrelik etkileyici kanat açıklığıyla Fransa'da bugüne kadar üretilen en büyük insansız muharip hava aracı olarak biliniyor. 

10. Türk Yapımı TUSAŞ (TAI) AKSUNGUR 

Orta irtifa uzun havada kalışlı (MALE) sınıfı bir İHA olan AKSUNGUR, atası sayılan ANKA ile birlikte potansiyel kullanıcılar açısından Reaper'ın birçok alternatifinden biridir. Aksungur, Türk Deniz Kuvvetlerine ilk teslim edildiği 20 Ekim 2021 tarihinden bu yana sahalarda görev yapıyor. Ayrıca Türk Hava Kuvvetleri, Kırgızistan'daki Kırgız Sınır Muhafızları da Aksungur kullanıyor. Aksungur'a birçok benzer tasarım karşısında üstünlük sağlayan şey, 25.000 feet irtifada görev yapabilmesi, 50 saatlik uzun süreli havada kalış süresine sahip olmasıdır. Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TUSAŞ) tarafından geliştirilen ve çift motorlu bir İHA olan AKSUNGUR yine TUSAŞ'a bağlı TEI tarafından üretilen TEI-PD170 motoruyla bu yılın başında yeni bir rekora imza attı, 41 saatlik uçuşunu başarıyla tamamladı. Bu yönüyle özellikle orta irtifa istihbarat, keşif ve gözetleme görevleri için Aksungur ideal bir platform olarak dikkatleri üzerine çekiyor. Kanat ve kuyruk bölgelerinde yer alan buz önleme sistemi ile her türlü hava koşulunda görevine devam edebiliyor.

9. Çin yapımı Chengdu GJ-2 / Wing Loong II 

İlk kez 2017 yılında tanıtımı yapılan bu dron, ilk önce Birleşik Arap Emirlikleri'ne satıldı. BAE bu İHA’ları birçok çatışmada test etme imkânı buldu. Takiben Pakistan ve Mısır da bu İHA’lardan çok sayıda satın aldı. Chengdu GJ-2, 480 kilograma (kg) kadar lazer güdümlü bomba ve eşiti ağırlığa kadar füze taşıyabiliyor. Bazı kaynaklara bu savaş dronu aynı zamanda havadan havaya füze atma kabiliyetine de sahiptir. En son versiyonu Chengdu Wing Loong-3 olup 2022'den beri kullanılmaktadır.

8. Rus Yapımı Altair / Sokol Altius 

Altair, geliştirme programının ismidir. Altius ise dronun ismidir. 2011 yılından bu yana uzun ve çalkantılı bir gelişim sürecinde olmasına rağmen, bu MALE İHA 2019 yılında gerçekleştirdiği ilk uçuş sonrasında bilinir oldu. 2021 yılında Rus Hava Kuvvetleri tarafından envantere alınması planlanıyordu. Ancak, bu savaş dronundan sadece üç prototip üretildi ve o zamandan beri de bu dronlara ilişkin açık kaynaklara yansıyan bir habere rastlanmadı. Pek çok savaş dronundan ağır olan Sokol Altius, 24 saat havada kalabilen, 1.000 kg kadar faydalı yük taşıyabilen bir İHA’dır. 

7. Türk Yapımı Bayraktar Kızılelma 

AKSUNGUR’dan sonra listede yer alan savaş dronudur. Türkiye'de Baykar tarafından geliştirilen Bayraktar Kızılelma dronu, manevra kabiliyeti ve düşük görünürlük göz önünde bulundurularak tasarlanmış, gelecek vaat eden gelişmiş bir İHA olarak görülüyor. Azami 30.000 feet (yaklaşık 9 kilometre) irtifaya çıkabilen Kızılelma, 8,5 ton kalkış ağırlığı ile 500 deniz mili harekât yarıçapına sahiptir. Beş saat havada otonom olarak görev yapması ve 1.500 kg faydalı yük kapasitesine sahip olması hedeflenen Kızılelma’nın ilk iki prototipiyle yapılmakta olan uçuş testleri devam ediyor. Kızılelma’nın 2025 yılında hizmete girmesi hedefleniyor. ASELSAN yapımı AESA radarının Kızılelma’ya entegre edilmesi sonrasında bu dronla yapılacak görevlerde yüksek durumsal farkındalığa sahip olunmasının yanı sıra hava-hava hedefleme dahil insansız bir muharip hava aracından beklenen tüm görevlerin başarıyla yapılması bekleniyor.

6. Çin Yapımı Hongdu GJ-11 

Çin'in 'Keskin Kılıç' lakaplı düşük görünürlülük özellikli İHA'sı hakkında çok az şey biliniyor. İlk uçuşunu 2013 yılında gerçekleştiren Hongdu GJ-11, 2021 yılının Ekim ayında Çin'de düzenlenen Airshow esnasında sergilenmişti. Bu İHA’nın kuyruk tasarımında düşük görünürlük için irtifa dümeni kullanılmamıştır. Yapısı gereği çevik, manevra kabiliyeti yüksek bir İHA olması bekleniyor. Dahili silah bölmesinde 1.800 kg'ın üzerinde faydalı yük taşıyabileceği iddia ediliyor. 2.485 mil (4.000 km) harekât yarıçapına sahip olan ve saatte 621 mil kat edebilen Hongdu GJ-11; başarılı bir savaş dronu olmaya aday gösteriliyor. 

5. Türk Yapımı Bayraktar TB2 

Listede yer alan üçüncü Türk İHA’sıdır. Baykar Savunma tarafından üretilen Bayraktar TB2 (Taktik Blok 2), büyük oranda otonom uçuş operasyonları gerçekleştirebilen bir MALE insansız savaş hava aracıdır. Türkiye tarafından üretilen ve öncelikli olarak Türk Silahlı Kuvvetleri için tasarlanan bu drondan, bugüne kadar en az 600 adet üretildiği tahmin ediliyor. 150 kilogram kadar faydalı yük taşıyabilen Bayraktar TB2, taşıdığı mini akıllı mühimmatla birçok farklı görev ve operasyonda kullanıldı, başarılı görevlere imza attı ve toplamda 500.000 saatin üzerinde uçuş gerçekleştirdi.

TB2’ler, İkinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan tarafından ve Rusya-Ukrayna Savaşı sırasında Ukrayna Silahlı Kuvvetleri tarafından kullanıldı. Bu savaşlar esnasında gösterdiği başarı, TB-2’ye dünya çapında ün kazandırdı. Böylece çok sayıda ülke muharebe başarısı olan TB-2’den satın almak için istekli oldu. Türkiye’de 150 kadar TB2’nin kullanılmakta olduğu biliniyor. Türkiye haricinde Katar, Libya, Ukrayna, Azerbaycan, Türkmenistan, Fas, Etiyopya, Kırgızistan, Pakistan, Cibuti, Burkina Faso, Ruanda, Togo, Nijer, Nijerya, Polonya, Mali, Kuveyt dahil 28 ülkeye TB2 ihracatı gerçekleştirilmiştir.

4. Rus Yapımı Sukhoi S-70 Okhotnik-B 

Rusya'nın ilk stealth özellikli insansız savaş uçağıdır. Daha önce MiG tarafından geliştirilen 'Skat' adlı projenin devamı niteliğinde bir proje olarak takdim edilmiştir. Sukhoi S-70 Okhotnik insansız hava aracı AL-31 turbojet motoruyla çalışıyor ve saatte 1.000 kilometre hıza ulaşabiliyor. Toplamda 6.000 kilometre harekât yarıçapına sahip olduğu tahmin ediliyor. S-70 Okhotnik-B’nin diğer benzeri dronlardan en büyük farkı neredeyse üç ton ağırlığa kadar silah ve mühimmat taşıyabiliyor olmasıdır. Aynı zamanda Su-57 savaş uçaklarıyla birlikte görev yapması beklenen S-70’lerin 2025 yılına kadar Rus Hava Kuvvetlerinin envanterine girmesi planlanıyor. Şu anda Okhotnik B'nin iki operasyonel prototipi uçuş testlerine devam ediyor. 

3. Amerikan Yapımı XQ-58A Valkyrie 

Valkyrie, İHA alanında ulaşılan gelişme seviyesinin iyi bir örneği olarak gösteriliyor. İnsanlı savaş uçaklarıyla birlikte görev yapabilecek, sürü İHA mantığına göre tasarlanan Valkyrie, yapay zekâ desteğinde otonom görevleri icra etmek üzere geliştirilmiştir. Keşif görevleri yanında gerektiğinde görüş içinde hava muharebesi (it dalaşı) yapabileceği, savaş uçaklarını himaye görevlerinde dahi kullanılabileceği iddia ediliyor. Valkyrie’nin benzerlerinden ayıran en büyük özellik ise satış fiyatının düşük olması (2 milyon dolar) gösteriliyor. Satın almaya kalkıldığında ABD gerçekten bu fiyata satar mı bilinmez ama öne çıkarılan özelliği olarak düşük fiyat etiketi gösteriliyor. İlk uçuşunu 2023 yılında gerçekleştiren Valkyrie’nin halen prototipleri uçuş testlerine devam ediyor. 

2. Üç Farklı İMHA: İngiliz Yapımı BAE Systems Taranis ve Fransız Yapımı Dassault nEUROn 

Özellikleri ve kabiliyetleri bakımından birbirine benzeyen ancak iki farklı şirket tarafından ayrı ayrı üretilen iki savaş dronunun henüz prototip aşamasındaki öncülleri dikkatleri üzerlerine çekecek kadar başarılı platformlar arasında sayılıyorlar. BAE Systems tarafından geliştirilen Taranis ve Fransız Dassault Aviation öncülüğünde geliştirilen nEUROn, teknoloji gösterimi olarak üretildiler. Kanat İHA olarak gelecek vadediyorlar. Bu yönüyle TUSAŞ yapımı ANKA-III kanat dronu da en az Taranis ve nEUROn kadar dikkat çekici bir çıkış yaparak ilk uçuşunu 27 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirdi. Her üç dron da insanlı savaş uçaklarıyla birlikte görev yapmayı hedefliyorlar. 

1. Amerikan Yapımı Boeing MQ-28 Ghost Bat 

Boeing Avustralya tarafından geliştirilen MQ-28 Ghost Bat, yapay zekâya sahip bir SİHA olup altıncı nesil avcı ve bombardıman uçaklarıyla birlikte görev yapacak şekilde tasarlandığı söyleniyor. Harekât yarıçapı neredeyse 900 mil olan ik bir savaş yarıçapına sahip olan bu yakın kol uçucusundan (loyal wingman) çok şey bekleniyor. Uçak gemilerine de konuşlanacak Ghost Bat, entegre sensör paketleriyle donatılacak. Bu drondan Amerikan Deniz Kuvvetleri yanında Hava Kuvvetleri de satın almayı düşünüyor.

MQ-28 Ghost Bat'in Avustralya Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAAF) ile 2024-25 döneminde operasyonel hale gelmesi bekleniyor ve halihazırda dört adet prototip üretildi. 

Sonuç

Günümüzde İMHA’lar; zaman ve mekân üstünlüğü, asimetrik etkisi, ekonomikliği, uzun süre havada kalabilirliği, pilotun uzaktan çatışma bölgesinde görev yapabilmesi, pilotun operasyonlar esnasında kaybedilme riskinin ortadan kalkması gibi pek çok nedenle pek çok ülke tarafından kullanılıyor. Türkiye bu alanda ilerleyebileceğini zamanında görebilen ve bu kapsamda da ANKA, TB2, Karayel, Kızılelma, AKSUNGUR, Akıncı, TB3, ANKA-III vb. dronlar geliştirilerek hem Türkiye’nin ihtiyaçları karşılandı hem de yurtdışı satışlarıyla savunma sanayii alanında önemli bir ihracat başarısına imza atılmış oldu. Böylece Türkiye; Azerbaycan, Suriye, Libya ve Ukrayna’daki çatışmalarda kullanılan Türk İHA’larının gerçekleştirdiği ses getiren görev başarılarının da etkisiyle, dünya çapında bir İHA üreticisi haline geldi.

Bunun neticesinde 2024 yılına ilişkin ilk İHA değerlendirmesinde, Türk yapımı üç adet İMHA’nın ya da bir başka deyişle savaş dronunun 10 adet İHA’nın bulunduğu listede kendilerine yer bulabilmeleri gurur verici büyük bir başarı olarak görüyorum. Türk insanına bu gurur tablosunu hediye eden TUSAŞ ve Baykar’ın buradan alacakları güçle daha iyi savaş dronlarını üretmeye devam edeceklerine inanıyorum.