Site İçi Arama

savunma

“Kullanıcı Dostu” Bir Jet Savaş Uçağı, Hava Gücüne Çok Şey Katar, Katacaktır

Bir sistemler bütünü olan uçağın tasarımında pilotların ve uçak bakımcıların görüş, değerlendirme, öneri ve eleştirilerinin, katkılarının alınmış olması gerekir. Çünkü o uçağı onlar harbe hazır tutacaklar ve uçuracaklar.

Ömrünü bazı jet savaş uçaklarının bakımına adamış, yaklaşık yetmiş yaşlarında, Amerikalı bir uçak bakım uzman ile sohbet ediyordum. F-105, F-111, A-10 ve F-4 uçaklarında uçak bakım teknisyenliği yapmıştı. Çalıştığı uçakların en dikkat çekici problemlerini şöyle sıralardı; F-105 hidrolik ve yakıt, F-111 hidrolik ve kumanda, A-10 yakıt, F-4 “elbette hidrolik!..ve kumanda”... Bu uçaklar ABD Hava Kuvvetlerinde ve bazıları diğer ülkelerin hava kuvvetlerinde de yıllarca serviste kaldılar, ancak hepsi hizmete girdikleri zaman dikkat çeken ve hizmetten çıkışlarına kadar en belirgin özellikleri olan; bu adeta “kronikleşmiş, onların üzerinde yafta olarak kalmış, sistem problemleri” ile bilindiler, anıldılar, anılacaklar.

Kullanıcı yani “Uçucu ve Uçak Bakımcı” Dostu Jet Savaş Uçağı Nasıl Olur, Olacaktır?

Uçucu (pilot) dostu uçak; havada sistemlerinin etkinliği ve emniyeti mükemmel olan, kullanıcısını havada hayal kırıklığına uğratmayan, kokpit içi tasarımı “ergonomik”, kullanıcı dokümantasyonu mükemmel olan uçaktır. O uçağın tasarımında, onu uçuracak pilotların da görüş ve önerileri muhakkak alınmış olmalıdır.

Uçak bakımcı dostu olan uçak ise; arıza oranı düşük yani faaliyet oranı yüksek, teknik dokümantasyonu mükemmel, sistemlerine uçak bakımcının rahat erişimi ve çalışması için ergonomi bilimi desteğiyle tasarlanmış, o uçağın bakımını yapacak teknisyenlerin bu sistemlerinin tasarımında, bakımlarının yapılabilirliğine (maintainability) dair görüş ve önerileri muhakkak alınmış uçaktır.

Yani bir sistemler bütünü olan uçağın tasarımında pilotların ve uçak bakımcıların, görüş, değerlendirme, öneri ve eleştirilerinin, bir başka ifade ile; katkılarının alınmış olması gerek şarttır, çünkü o uçağı onlar harbe hazır tutacaklar ve uçuracaklardır.

V-22 Osprey’in ABD Hava Kuvvetlerine teslimi öncesi; uzman ekibi ile birlikte, bu uçağın uçak bakım kolaylıklarının denetimini yapan bir uçak bakım subayı (şimdi emekli korgeneral) anlatıyordu; uçağın sıklıkla kontrolü ve çok çabuk değiştirilebilmesi gereken bataryaları (aküler) pilot kokpitinin arka bölümünde öylesine bir yere yerleştirmişlerdi ki; “her 25 uçuş saatinde kontrolü, yaklaşık 100 saatte şarz edilmiş yenisiyle değiştirilmesi gereken bu bataryaları sökebilmek için, kokpitin neredeyse tamamını boşaltmak zorunda kalıyorduk, bu yoğunlukta bir kokpit boşaltılması uçağın depo seviyesi bakımında (uçağın en yüksek seviyeli bakımı) dahi gerekli değildi”.

“Bizim raporumuz neticesinde; bataryaların yeri uçak bakımcının kolay erişebileceği ve onları kolay monte ve demonte edebileceği bir yer olarak belirlendi. Bu yeni yerleşim yerini belirleyebilmek için sistem ve ergonomi mühendisleri biz uçak bakımcılar ile birlikte çalıştılar” demişti.

Ağırlıklı olarak F-16 olmak üzere; F-4, F-5, T-37, T-37, F-15, F-18, EF Typhoon, Tornado, Hawk, Alpha Jet, Mirage, C-130 uçuran 26 ülkenin uçak bakımcıları, mühendisleri ve pilotları ile birlikte çalıştım. Bu 26 ülkenin uçak insanlarının/uçak uzmanlarının, bir uçakta tartışmasız öne koydukları birinci ve en önemli özellik; bu uçağın “kullanıcı dostu/user friendly” olmasıydı.

Kullanıcı dostu bir jet savaş uçağı, görevin “şiddet ve sıklığına” en dayanıklı uçaktır. İdeali günde üç sorti olan hava-hava & hava-yer görevlerini etkinlikle icra eder, faaliyet oranı, bir başka metrik ifadeyle harbe hazırlık oranı %85’in üzerindedir. Bu yüksek faaliyet oranı onda arıza nedeniyle parça değişimini de minimuma düşürür, bu durum çok yüksek bir ekonomik katkı sağlar, böyle bir ekonomik katkı hem onun idamesi ile uğraşanları hem de bu idame için kaynak bulmak zorunda olanları mutlu eder. Sonuç olarak; böyle bir uçak, sadece uçucularının ve bakımcılarının değil, onun idamesine bütçeden kaynak ayırmak zorunda olanların da dostudur.

Uçak tasarımı, yeni teknolojilerin ve sistemlerin mevcut ve gelişmiş konfigürasyonlarda entegrasyonuna odaklanmaktadır. Buna yeni yapısal malzemeler ve üretim süreçleri de dahildir. Bir uçakta; uygun maliyetli, yüksek performanslı ve etkin bir “komple sistem performansını” tesis ve temin etmek esastır. İşin sırrı buradadır.

Bu hava sistemleri bütününün öğrenilmesi, kullanımı, bakımı ve idamesi kolay olmalıdır, adeta kan kusturucu zorlukta olmamalıdır. Uçağın komplike olması, bu kolaylığın olmayacağı anlamına gelmez. Eğer bir uçak kullanıcı dostu değilse; o uçak iyi tasarlanamamıştır.

Kullanıcı dostu bir uçağın dost ve müttefik ülkeler tarafından da talep görmesi, yani çok satılması da çok mümkündür. Böyle uçaklar; hep çok teveccüh görmüşler, çok tercih edilmişler ve çok satılmışlardır.

Araştırmacı Yazar Raif BİLGİN
Araştırmacı Yazar Raif BİLGİN
Tüm Makaleler

  • 02.06.2024
  • Süre : 4 dk
  • 7083 kez okundu

Google Ads