Yapay Zeka Desteğiyle Pilotsuz F-16 Uçuşu Nasıl Gerçekleşti?

Günümüz askeri teknolojileri alanında hem yazılım hem de donanım konusunda ulaşılan yeni teknolojiler nedeniyle, gelişmiş ülkeler, artık limitleri olan insanoğlu yerine, neredeyse limitsiz olan makinaların daha güçlü özelliklerini ön plana çıkarıp kullanmayı amaçlamaktadır. 

Eski askeri teknolojilerde insanın ve malzemenin dayanabildiği sınır olan 4-5 mach hız ve insanın çeşitli ilave desteklerle (g-suit gibi) dayanabildiği 9 G kuvveti limiti bir üst sınır olarak görülüyordu. 

Günümüzde özellikle Rusya tarafından yeni geliştirilen Sarmat 2 (Şeytan 2) ve Zirkon füzeleri sesten 8-9 kat hızlara ulaşmıştır.

Bu sistemlerin hızına ve kabiliyetlerine artık bir insanın herhangi bir destek ve yardım olmadan ulaşması mümkün gözükmemektedir. 

Aynı anda yüzlerce uçak, füze, İHA ve komuta kontrol merkezlerinin dost veya düşman olarak bulunduğu bir ortamda ve havadan havaya atılan füzelerin uçuştuğu bir alanda, bir insanın pilot olarak tüm bu olayları tek başına kontrol ederek olaylara müdahalesi de mümkün görünmemektedir. 

Artık savaşlar 1. ve 2. dünya savaşlarında yapıldığı gibi onlarca uçağın bir bölgeye taarruzu veya bombardımanı şeklinde de değildir. 

Devam eden Ukrayna Rusya savaşında birkaç yüz kilometre öteden Ukrayna tarafından atılan Neptün füzeleri ile Rusların en güvendiği Amiral gemisi Moskova içindeki mühimmatla birlikte Karadeniz’in dibini boyladığı da bir başka olaydır. 

Artık hiçbir olay imkânsız değildir. 

Yine Ukrayna devlet başkanı Zelenski 12 Eylül 2022 tarihinde yaptığı açıklama ile Rusya’nın 200 gündür devam eden savaş boyunca verdiği kayıpları sıralamıştır. Zelenski yaptığı Açıklamasında “Ordumuz 200 günde 2 binden fazla düşman tankını, 4 bin 500 zırhlı muharebe aracını, 1.000'den fazla düşman topçu sistemini, 250 uçak ve 200 helikopteri, 1.000'e yakın insansız hava aracını, 15 gemi ve botu, binlerce diğer düşman teçhizatını imha etti.” demiştir. 

Her ne kadar bu sayılar Ruslar tarafından kabul edilmemiş veya doğrulanmamış olsa da sadece havacılık alanında yaşandığı ifade edilen 250 Uçak, 200 Helikopter, 1.000 insansız hava aracı kaybı, gerçekten de korkunç büyüklükte bir kayıptır. 

Bu açıklama veya haberden anlaşılacağı üzere de yaşanan her bir uçak veya helikopter kaybının yanında ayrıca iki adet de insansız hava aracı düşürülmüştür. 

Bu açıklama bile artık savaşın çoğunlukla insansız hava araçlarıyla yönetilmeye çalışıldığının açık bir göstergesidir. 

Her ne kadar uçuş ve silah sistemleri için uçaklarda hem pilot hem de silah sistem operatörü de olsa, bu ikilinin anında değişen çoklu hedeflere angaje olmaya, bunlar arasında hedef önceliklerini belirlemeye, aynı savaş ortamını kullanan diğer dost uçakların uçuş mürettebatı ile koordineli görev yapmaya ihtiyacı bulunmaktadır. Bir anda sayısız bilinmezi yönetmesi ve bu kargaşada hem düşmanı bulup yok etmeleri, hem de sağ salim geri dönüp bir sonraki benzer göreve tekrar gitmeleri beklenmektedir.

Dolayısıyla, İHA’lardan farklı olarak insanlı platformları kullanan mürettebatın uçağı vurulsa bile kendilerinin sağ kalması, başka bir hava aracıyla savaşmaya devam edebilmeleri için istenen bir zorunluluktur. Bir başka deyişle, insanlı platformlarda hava aracının bekası kadar bu hava aracını kullanan pilotun da hayatta kalması gerekmektedir. 

Oysa İHA’lar için durum çok farklıdır ve savaşın dinamiklerine yeni bir unsur olarak İHA’ların girmesinin ana nedeni de ‘pilot kaybı’ sorununu ortadan kaldıracak olması yönündeki beklentidir. 

Gerçekten de Zelenski’nin açıklamalarında yer alan uçak ve helikopter kayıpları, aynı zamanda içinde bulunan pilot ve mürettebatın kaybı anlamı da taşıyordu. Ama İHA kayıplarında İHA içinde insan unsuru olmadığı için böyle bir durum söz konusu değildi. 

İşte yaşanan veya yaşanma ihtimali çok büyük olan insan kayıplarını önlemek için artık her ülkenin Hava Kuvvetleri daha farklı çözüm yolları veya stratejiler geliştirmeye başlamıştır. 

Bu ülkemiz için de geçerli olmuştur. TUSAŞ Anka, Bayraktar İHA, Vestel Karayel ve daha birçok İHA sisteminin yanında bu sistemlere ait mühimmat ve bomba üretimiyle de bu sistemler geliştirilmiş ve daha etkili hale getirilmiştir. 

Şimdilik İHA’lar standart, düşük tehdit ortamlarında bomba bırakma görevlerine devam etmeye, elektronik harp ve istihbarat desteği gibi birçok alanda kullanılmaya devam ederken, gerçekten savaşan İHA rolünde görev yapacak insansız hava araçları geliştirme çalışmaları bir başka kulvarda devam etmektedir. Bu çerçevede, yapay zekâ ile uçan F-16 çalışmasıyla Amerika dikkatleri üzerine çekmiştir. 

The Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) Pilot ile uçan F-16 yerine Pilotsuz yapay zeka ile uçan F-16 fikrine odaklanmış ve insanlı - insansız olacak şekilde F-16 uçaklarını simülasyon programları ile karşılıklı olarak DogFight  (İt dalaşı) denemeleri yaparak bu uçakların harekat esnasında birbirlerine olan üstünlüklerini  başarılarını test etmeye çalışmıştır. 

DARPA, 2019 yılında yaptığı açıklamada hiçbir yapay zekanın it dalaşında pilotlarını alt edemediğini söylemiştir. Ancak Maryland'da Heron Systems tarafından geliştirilen bir program Amerikan jet pilotunu mağlup etmeyi başarmıştır. 

Yapay zekâ it dalaşı simülasyonunda F-16 pilotunu ilk kez mağlup etti.

Heron Systems adlı şirket tarafından geliştirilen yapay zekâ, Banger kod adlı F16 pilotuyla "AlphaDogfight Trials" simülasyonunda kozlarını paylaşmıştır. 

DARPA Stratejik Teknolojiler Ofisi'nden Dan Javorsek, yapay zekanın pilotların savaş manevralarından yola çıkarak alternatif taktikler denediğini belirtmiştir. 

Heron adı verilen yapay zekâ programının, F-16 pilotu Banger ile karşı karşıya geldiği müsabakadan galip ayrılan taraf 5-0'lık skorla Heron olmuştur. Banger'ın, yapay zekaya karşı son rauntta sıra dışı hamlelere başvurduğu ancak başarılı olamadığının görüldüğünü de ayrıca ifade etmiştir. 

DARPA yaptığı açıklamalar ile yapay zekâ programları sayesinde havadan havaya savaşı otomatikleştirmeyi hedeflediğini de açık bir şekilde belirtmiştir. 

Ukrayna ve Rusya savaşının sonuçları ile birlikte DARPA tarafında yapılan çalışmaların artık gelecekte makinaların savaşı olacak şekilde araştırma ve geliştirme çabalarının hızlandığını ve hatta bu konuda ülkemizin de önemli başarılara imza attığını söylemek mümkündür. 

İnsan kaybı özellikle de yetişmiş pilotların kaybının olası savaşlarda çok daha fazla olacağı değerlendirildiğinde teknolojik gelişmelerin insan yerine insan gibi düşünen, davranan ama insanın yeteneklerinden daha fazlasını yapabilen ve ateş altında her zaman daha az hata yapabilen sistemlerin her alanda yükseleceği daha net olarak görülmektedir. 

Bu konu şoförsüz otomobiller, uzun uzay yolculuklarında insansız uzay araçları ile yapılacak yolculuklar olarak da eklenip günümüz insan yaşamını daha kolay ve tehlikesiz kılacak şekilde daha yeni makinaların geliştirilmesi, daha yeni konular ve araştırmalar olarak da karşımıza çıkması muhtemel alanları da içinde barındırmaktadır.

Kaynaklar:

https://tr.euronews.com/2020/09/01/yapay-zeka-it-dalas-simulasyonunda-f16-pilotunu-ilk-kez-maglup-etti

https://www.cnnturk.com/amp/dunya/zelenski-savastaki-rus-kayiplarini-acikladi