Körfez Savaşı ve M1 A1 Abrams Ana Muharebe Tankı (Bölüm 8)
M1A1 Abrams tankının hareket kabiliyetini sağlayan temel unsurlar, güç sistemi, tahrik sistemi, süspansiyon sistemi ve kontrol sistemidir. Bu sistemler, tankın motorundan tekerleklerine kadar olan tüm mekanik aksamları kapsar ve tankın arazideki performansını doğrudan etkiler.
Yazı dizimizin bu bölümünde, M1A1 Abrams ana muharebe tankının hareket kabiliyetini etkileyen kilit unsurlardan biri olan süspansiyon sistemi üzerinde durulacaktır. Önceki iki bölümümüzde tankın motor seçimi, güç paketi ve bakım kolaylığı gibi konulara değinmiştik. Bu temel özelliklerin M1A1 Abrams'a kazandırdığı operasyonel yetenekler ve taktiksel avantajlar üzerinde durmuştuk.
Konu ile ilgili iki linke aşağıdaki bağlantılardan erişebilir.
Körfez Savaşı ve M1 A1 Abrams Ana Muharebe Tankı (Bölüm 6)
Körfez Savaşı ve M1 A1 Abrams Ana Muharebe Tankı (Bölüm 7)
M1A1 Abrams tankının hareket kabiliyetini sağlayan temel unsurlar, güç sistemi, tahrik sistemi, süspansiyon sistemi ve kontrol sistemidir. Bu sistemler, tankın motorundan tekerleklerine kadar olan tüm mekanik aksamları kapsar ve tankın arazideki performansını doğrudan etkiler.
Güç paketi, tankın motorunu, şanzımanını ve yakıt sistemini içerir. Yüksek performanslı türbin motoru, tanka yüksek hız ve manevra kabiliyeti sağlarken, gelişmiş şanzıman sistemi motorun gücünü tekerleklere ileterek hareketin kontrolünü kolaylaştırır. Yakıt sistemi ise tankın yakıt ihtiyacını karşılayarak motorun sürekli çalışmasını sağlar.
Tahrik sistemi, tankın paletlerini, tekerleklerini, dişlilerini ve millerini içerir. Paletler, tankın ağırlığını zemine yayarak basıncı azaltır ve böylece tankın yumuşak zeminlerde batmasını önler. Tekerlekler, paletleri destekleyerek dönmelerini sağlar. Dişliler ve miller ise motorun gücünü paletlere ileterek tankın hareket etmesini sağlar.
M1A1 Abrams’ın Süspansiyon Sistemi
Süspansiyon sistemi, tankın burulma çubuklarını, amortisörlerini ve yaylarını içerir. Bu sistem, tankın hareket halindeyken sarsıntıyı emerek konforlu bir sürüş sağlar ve atış isabetini artırır.
Hareket kontrol sistemi ise tankın direksiyon sistemini, fren sistemini ve hidrolik sistemlerini içerir. Bu sistemler, tankın yönünü, hızını ve diğer hareketlerini kontrol ederek güvenli ve etkili bir sürüş sağlar.
Bu dört ana bölüm, M1A1 Abrams tankının hareket kabiliyetini ve performansını birlikte etkileyen entegre bir sistem oluşturur. Her bir bölümün tasarımı ve işlevi, tankın muharebe alanındaki etkinliğini ve beka kabiliyetini doğrudan etkiler.
M1A1 Abrams tankında palet ve tekerlekler, tankın hareket kabiliyetini ve performansını doğrudan etkileyen önemli unsurlardır.
Paletler (Tracks); M1A1 Abrams'ın paletleri, tankın ağırlığını zemine yayarak basıncı azaltır ve böylece tankın yumuşak zeminlerde batmasını önler. Tank paletinin temelini oluşturan palet baklaları (zincir baklaları), genellikle çelik gibi dayanıklı malzemelerden üretilir ve menteşe benzeri yapılarla birbirine bağlanarak palet zincirini meydana getirir. Tankın hareketini ve ağırlığının zemine iletilmesini sağlayan bu baklalar, pimler ve burçlar aracılığıyla birbirine bağlanarak zincirin esnekliğini korur. Palet baklalarına monte edilen palet pabuçları ise tankın zeminle temasını sağlayarak farklı yüzeylerde daha iyi tutunma ve hareket imkanı sunar, aynı zamanda zemine verilen basıncı azaltarak tankın batmasını önler. Palet baklalarının bir araya gelmesiyle oluşan palet zinciri, yürüyüş tekerlekleri, tahrik tekerleği ve gergi tekerleği üzerinde dönerek tankın hareketini mümkün kılar.
Tekerlekler (Road Wheels); M1A1 Abrams'ın tekerlekleri, tankın paletlerini destekler ve paletlerin dönmesini sağlar. Her bir palet baklası, bir veya birden fazla tekerlek üzerinde hareket eder. Tekerlekler, paletlerin ağırlığını taşır ve paletlerin yere temasını optimize eder. M1A1 Abrams'ın tekerlekleri, yüksek darbe dayanımına sahip özel bir kauçukla kaplanmıştır. Bu sayede tekerlekler, zorlu arazi koşullarında ve yüksek hızlarda dahi dayanıklılığını korur.
Palet ve Tekerleklerin Önemi:
Hareket Kabiliyeti; Paletler, tankın her türlü arazide hareket edebilmesini sağlar. Yumuşak zeminlerde batmayı önlerken, sert zeminlerde yüksek hızlara ulaşılmasını sağlar. Tekerlekler ise paletlerin dönmesini kolaylaştırarak tankın manevra kabiliyetini artırır.
Ağırlık Dağılımı; Paletler, tankın ağırlığını geniş bir alana yayarak zemine uygulanan basıncı azaltır. Bu sayede tank, yumuşak zeminlerde daha rahat hareket edebilir ve batma riski azalır.
Dayanıklılık; Paletler ve tekerlekler, tankın zorlu arazi koşullarında ve yüksek hızlarda hareket edebilmesi için dayanıklı malzemelerden yapılmıştır. Aşınmaya ve darbelere karşı dirençli olmaları, tankın uzun ömürlü olmasını sağlar.
M1A1 tankında arazi performansını en iyi hale getirmek için burulma çubuğu süspansiyon sistemi kullanılmıştır. Her iki yanda yedi adet yol tekerleği bulunan bu sistemde, birinci, ikinci ve yedinci tekerlek istasyonlarında döner amortisörler yer alır. Süspansiyon sistemi, bakım ve onarım işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla dışa doğru açılabilen dikey zırhlı eteklerle korunmaktadır. Palet tahrik dişlisi arka kısımda, dengeleyici gergi tekerleği ön kısımda konumlandırılmıştır ve palet dönüşünü destekleyen iki adet dönüş silindiri mevcuttur.
Kapak görselinde M1A1 Abrams ana muharebe tankının zırhlı etekleri çıkarılmış durumdaki palet ve süspansiyon sistemine ait bazı ayrıntılar görülüyor. Fotoğraf Jeff Derosa
M1A1 Abrams'ın güç aktarım sistemi ve süspansiyonu, ona hem yüksek hız hem de zorlu arazilerde üstün hareket kabiliyeti kazandırarak modern muharebe koşullarında önemli bir avantaj sağlar.
(1) Zincir Dişlisi; Şanzımandan ve son tahrikten gelen gücü palete aktarır.
(2) Döner Amortisör Muhafazaları; 1, 2 ve 7 numaralı yol tekerleklerinin burulma çubuklarını hidrolik olarak sönümler. Bu, daha yumuşak bir sürüş sağlamaya yardımcı olur.
(3) Yol Kolları: Yol tekerleklerini gövdeye ve burulma çubuklarına bağlar.
(4) Yol Tekerlekleri: Zemin basıncını ve palet hizalamasını korur. Yol tekerlekleri önden arkaya doğru 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 olarak numaralandırılır.
(5) Palet Ayar Bağlantısı; Palet gerginliğinin artırılmasına veya azaltılmasına olanak tanır.
(6) Dengeleyici Gergi Tekerleği : 1 numaralı yol tekerleğinin pozisyonundaki değişiklikleri telafi ederek palet gerginliğini korur.
(7) (8) Destek Silindiri veya Destek Makaraları; Zincir dişlisi ile dengeleyici gergi tekerleği arasındaki palet ağırlığını destekler.
Arazide 30 mil/saatten fazla ve düz arazide 45 mil/saate kadar hızlarda tankı hareket ettirebilen 1.500 beygir gücünde bir motorla çalışır. Engebeli arazide yüksek hızlarda hareket ederken bile ana silahı hedefte tutan bir lazer mesafe bulma sistemi ve ana silah sabitleme sistemine sahiptir. Ayrıca duman, sis ve karanlığın içinden görebilen termal nişangahlarla donatılmıştır.
Bu son derece gelişmiş cihazlar ve tank mürettebatı, düzgün bir şekilde performans gösterebilmek için sabit bir platform gerektirir. M1'in süspansiyon sistemi bu dengeyi tanka ve mürettebatına sağlar. M1'in süspansiyon sisteminin sağladığı yumuşak sürüş olmadan mürettebat kısa sürede yorulur ve titreşim nedeniyle elektronik harikaları cihaz ve ekipmanlar hızla çalışmaz hale gelir. M1 tankının süspansiyon sistemi temel olarak M60 ve M48 serisi tanklar gibi daha önceki ABD tanklarında kullanılan sistemle aynıdır.
M1'in süspansiyon sistemindeki en büyük iyileştirme, M1 için özel olarak geliştirilen döner amortisörlerin kullanılmasıdır. Chrysler Corp., M1 için bunları geliştirmeden önce kasım 1991'den önce diğer paletli araç ve ekipmanlarda döner amortisörler kullanmıştı, ancak M1 bu şekilde donatılan ilk tanktı. M1'in süspansiyon sistemi, tankın her iki tarafında yol tekerlek kollarına bağlı yedi adet yüksek sertlikte burulma çubuğundan oluşur. Süspansiyon sistemi sönümleme kuvveti, tankın her iki tarafında bulunan ve burulma çubuğu uçlarına yivli, birinci, ikinci ve yedinci yol tekerlek kollarına monte edilmiş üç adet döner amortisör tarafından sağlanır. Özel amortisörler modüler döner hidrolik amortisörlerdir.
İki ana bileşenden oluşurlar: sönümleme kanatçıklarını ve contalarını barındıran bir rotor ve sönümleme kanatçıkları ve contaları olan bir marş motoru. Rotor, yol tekerleği kolu milindeki yivler tarafından çalıştırılırken, stator bir anahtarla muhafazaya karşı sabit tutulur. Sönümleme kuvveti, dört sarsıntı valfi ve iki geri tepme valfi aracılığıyla hidrolik olarak elde edilir. Döner amortisörler hafif (her biri yalnızca 41 pound) ve neredeyse bakım gerektirmez olsa da, geleneksel amortisörlerin iki katı sönümleme kuvveti sağlarlar. Döner amortisörler ve M1'in mevcut süspansiyon sistemi tankla birlikte geliştirildi ve evrimleşti.
(1) Zincir Dişlisi; Şanzımandan ve son tahrikten gelen gücü palete aktarır.
(2) Döner Amortisör Muhafazaları; 1, 2 ve 7 numaralı yol tekerleklerinin burulma çubuklarını hidrolik olarak sönümler. Bu, daha yumuşak bir sürüş sağlamaya yardımcı olur.
(3) Yol Tekerlekleri: Zemin basıncını ve palet hizalamasını korur. Yol tekerlekleri önden arkaya doğru 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 olarak numaralandırılır.
(4) Yol Kolları: Yol tekerleklerini gövdeye ve burulma çubuklarına bağlar.
(5) Dengeleyici Gergi Tekerleği : 1 numaralı yol tekerleğinin pozisyonundaki değişiklikleri telafi ederek palet gerginliğini korur.
(6) Palet Ayar Bağlantısı; Palet gerginliğinin artırılmasına veya azaltılmasına olanak tanır.
(7) Destek Silindiri veya Destek Makaraları; Zincir dişlisi ile dengeleyici gergi tekerleği arasındaki palet ağırlığını destekler.
Chrysler Corp. tarafından 1973 yılında 58 tonluk XM1 için bir operasyon başlatıldı. Tam ölçekli mühendislik aşamasındaki ağırlık artışı, 60 ton ağırlığında bir araçla sonuçlandı. Bu artan ağırlık, aracın ağırlık merkezinde bir kaymaya neden oldu. Daha sonra, M1E1 konfigürasyonu için üç ton daha eklendi. Bu, süspansiyon sistemi üzerindeki yükü daha da artırdı ve ağırlık merkezini daha da öne kaydırdı. Merkezdeki bu ileri kayma, süspansiyon sistemi frekansının azalmasına ve yol tekerleği hareketinin azalmasına neden oldu ve bunun sonucunda engebeli arazide daha fazla araç dengesizliği oluştu. Daha sonra süspansiyon, optimum yol tekerleği yük dağılımı elde etmek ve temel hareketlilik gereksinimlerini karşılamak için rafine edildi.
Sistem değişiklikleri, ağırlığı yeniden dağıtmak için burulma çubuklarının yeniden indekslenmesini, Rulman tapası amortisör modüler döner hidrolik amortisörü, uygun yerden yükseklik elde etmeyi ve aracın düzleştirilmesini içeriyordu. Amortisör tasarımı, sönümleme kabiliyetini ve araç dengesini artırmak için iyileştirildi ve dayanıklılığını iyileştirmek için değiştirildi. Yol tekerlekleri, yükleme kabiliyetlerini artırmak için yeniden tasarlandı. Ayrıca, gergi kolları, aracın ağırlık merkezindeki öne kaymanın neden olduğu daha yüksek ön darbe miktarına dayanacak şekilde güçlendirildi. Bu iyileştirmelerden bu yana, M1A1HA ağırlığı 62,6 tona çıktı. 67 tonluk bir prototip aracın testleri sırasında, bileşen arızasında önemli bir artış oldu. M1A1'deki gelecekteki iyileştirmelerin tankın ağırlığını 70 tona çıkarması bekleniyordu. Bu durum süreç içinde M1A2’nin son versiyonlarında gerçekleşti. Bu 70 tonluk araç, ağırlık merkezinde daha da fazla öne kaymaya sahip olacak.
Süspansiyon sistemine gelen ek stresi telafi etmek için, şu anda değerlendirilen iyileştirmeler, burulma çubuklarının ve amortisörlerin yuvalarıyla birlikte boyutunu artıracak. Bu iyileştirmelerin gelecekteki üretim modellerine dahil edilmesi bekleniyor. M1 tankının ilk muharebe kullanımı Irak'taydı. Alınan tüm raporlara göre, M1 Irak güçlerini tamamen alt etti. USMC Zırhlı Sistemler İrtibat Bürosu'ndan Binbaşı Cornell, proje yöneticisi Abrams tank sistemlerine yazdığı bir raporda tankın nasıl performans gösterdiğini bildirdi.
Rapor, M1A1'lerle donatılmış 4. Tank Taburu, 8. Deniz Piyadeleri'nin B ve C birliklerinin mürettebatıyla yapılan görüşmelere dayanıyordu. B birliği, 59 Irak tankının (30 T-72, 29 T-54/55), 28 BMP'nin, yedi BTR-60'ın, 20 kamyonun, dört Toyota Land Cruiser'ın (HOT ile donatılmış) ve bir ZSU-23/4'ün imhasından sorumluydu. İmha edilen 30 T-72'nin hepsi, düzenli bir ordu tank birliğini takviye etmek üzere ilerleyen bir Cumhuriyet Muhafızları birliğiyle tek bir çatışmadaydı. Çatışma geceydi ve Iraklılar M1'leri hiç görmediler. Iraklı esirler daha sonra bunun adil olmadığını çünkü M1'in mayın tarlalarından hızlıca geçerek Irak tanklarını vurmalarını hiç beklemediklerini itiraf etmişlerdi. C birliği mayın tarlalarını geçme operasyonları sırasında bir tank kaybetti. Her iki ön gergi kolu ve bir numaralı sağ yol tekerleği bir mayın tarafından havaya uçuruldu. Can kaybı olmadı ve mürettebat, çarpmanın kendi ana silahlarının geri tepmesinden daha az dramatik olduğunu vurguladı. Çatışma sırasında her iki birlikten yalnızca bir mürettebat üyesi öldürüldü.
Bu, bir M1A1'in Kuveyt şehrinde hızlı ilerleme sırasında yakın mesafeden bir BMP ile çatışması sırasında oldu. BMP-1 bir kavşağa geldi ve M1A1 Abrams’a 100 fitten daha az bir mesafeden ateş etti. M1A1 tankı taret ve gövdenin birleşim yerinden isabet aldı, BMP-1 attığı 73mm top mermisinin taretin içinde oluşturduğu şarapnel etkisi yüzünden, tank komutanını ölümcül şekilde yaraladı ve o sırada açık olan kapaktan tank komutanın kafası dışarı fırladı. Raporda görüşleri alınan başka M1A1 tankı mürettebatı, tankın performansından son derece memnun olduklarını söyledi. Özellikle tankın, alıştıkları M60'lara kıyasla engebeli arazide sürüş şeklinden etkilendiler. Bu etkilenme M60'a kıyasla M1'in süspansiyon sistemine bağlanabilir. Her iki birlikte Deniz Piyadeleri rezervi İdi. B birliği yakın zamanda Kaliforniya'daki Twentynine Palms'ta 21 günlük bir mayın tarlaları ile ilgili bir eğitim sürecinden geçmişti.
Yol kolu zincir dişlisi, destek silindiri döner amortisör, tutma halkası, yol tekerleği, palet telafi edici gergi tekerleği, palet ayar bağlantısı tertibatı M1 tank süspansiyon sistemi tankları savunma hattını geçene kadar işlemden geçiriliyordu. İlk Ml'ler sahaya sürüldüğünden beri mürettebat, yetenekleri ve özellikle de yumuşak sürüşünden etkilenmişti.
Ayrıca, M1’in ilk kez sahaya sürülmesinden bu yana, tüm seviyelerdeki komutanlar, M1'in hızlı manevra kabiliyeti ile birleşen gelişmiş beka ve hareket kabiliyeti, ateş gücü nedeniyle savaş alanı doktrinini ve eğitimini yeniden yapılandırmayı düşünüyorlardı. 1983'te 86. Tümen planlamacıları ‘’Savaş Alanı Doktrini'nin’’ tanıtılmasında etkili oldu. 86. Tümen, savaş gücü doktirinin daha avantajlı olacağı düşündüğü düşmanın önünden yanlarına ve arkasına doğru hızlı bir taarruzu vurguladı. Bu, sabit pozisyonlu savunma stratejisini vurgulayan önceki savaş alanı doktrininden farklıydı. Aynı yetenekler, Bradley savaş aracının geliştirilmesi sırasında da dikkate alındı.
Bradley'in geliştirilmesi sırasında, AirLand Battle 2000'in planlayıcıları, birleşik silah ekibinin diğer üyelerinin M1 ile başa çıkabilmesini sağlayacak arazi hareket kabiliyetine ve hızlı hücum hızına sahip bir piyade aracına ihtiyaç olduğunu gördüler. M1'in geliştirilmesi sırasında öğrenilen bazı dersler, tanka ağırlık ekleyen ve süspansiyon sistemlerine ek stres uygulayan, dolayısıyla bu sistemde değişiklikler gerektiren iyileştirmelerdi. Öğrenilen bir diğer ders ise, bir ekipman parçasının geliştirilmesinin Bradley savaş aracı gibi diğer silah sistemlerinin gelişimini etkileyebileceğidir. Ayrıca, bir sistemin geliştirilmesi eğitim, taktik ve savaş alanı doktrininde değişikliklere neden olarak tüm Orduyu etkileyebilir.
Körfez Savaşında öğrenilen derslerin ufak bir kısmına erişebiliyoruz. İlk raporlara göre, M1A1'in düşmanın önünden yanlarına ve arkasına hızlı manevra kabiliyeti, orada elde edilen hızlı ve kesin zaferde etkili oldu. Bu arazide hızlı hareket etme yeteneği, M1'in süspansiyon sistemi ve döner amortisörleri sayesinde mümkün oldu. Döner amortisör, televizyonda görülen yüksek teknolojili silah sistemlerinden biri olmayabilir, ancak zafere ulaşmaya yardımcı olan M1 A1'in yeteneklerinin az bilinen karmaşık bir parçasıydı.
M1A1’nin hızlı manevra kabiliyetinin önemine yazı dizimizin 3 bölümünde değinmiştik. İlgili linke aşağıdan erişebilir.
Körfez Savaşı ve M1 A1 Abrams Ana Muharebe Tankı (Bölüm 3)
Aşağıdaki görsellere baktığımızda;
1 Nolu fotoğrafta; Paletlerin ve arka yol tekerleğinin detayları burada görülebilir. Yol tekerleklerinin dış göbekleri, yağ seviyesini kontrol etmeyi kolaylaştıran şeffaf plastiktir. Tahrik dişlisi dişleri, palet tutma halkasının hemen arkasında görülebilir. Palet bloğunun kauçuk yastığının yol tekerleğinin altında sıkışmasına dikkat edin. (Richard S. Eshleman'ın fotoğrafı.)
2 Nolu fotoğrafta; Çamur kazıyıcının ve kılavuz bloklarından birinin ikinci görünümü burada verilmiştir. Kazıyıcıyı sabitleyen dört adet 30 mm cıvata 320-350 lb-ft torkla sıkılmıştır. Kılavuz blok, palet ucu konektörlerinin hemen iç kısmında görülebilir. Son tahrikin arkasını saran bir diğer kılavuz, palet ve zincir dişlisi halkası tarafından gizlenmiştir.
3 Nolu fotoğrafta; Palet tutma halkasının daha fazla ayrıntısı burada verilmiştir. Halka 90 lb (40 kg) ağırlığındaydı ve 150-180 lb-ft torkla sıkılmış on bir adet 30 mm somunla sabitlenmişti. Yol tekerlek göbekleri bu tanka boyanmıştır.
4 Nolu fotoğrafta; Son yol tekerleği kolunun üstünden ileriye bakıldığında, bu konumdaki döner amortisör, dönüş silindirleri ve etek destekleri görülebilir. Yan gövde, öndeki altı yol tekerleği istasyonunun üstünde de kalınlaştırılmıştır.
Yukarıdaki görsellerde; M1A1 Abrams ana muharebe tankının zırhlı etekleri çıkarılmış durumdaki palet ve süspansiyon sistemine ait bazı ayrıntılar görülüyor. Fotoğraf Jeff Derosa
Yazı dizimizin 8. bölümünü burada tamamlıyoruz. 9. Bölümde görüşmek üzere.
Kaynakça, dizinin son bölümünde yer alacaktır.
