savunma

Bütçe Kısıtlı, Rota Çok Zor, Pist Çok Kısa… Tek Çare: Turboprop

Zorlu Coğrafyalara Sahip; Endonezya, Hindistan, Japonya, Çin, Güney Amerika, Afrika v.d. Bütçe Dostu, Kısa Pist Ustası, Onlara Para ve Zaman Kazandıran “Turboprop Bölgesel Ticari Uçaklardan Vazgeçemiyorlar.”

Yaklaşık 17.000 adadan oluşan, bu adaların 6.000’inde sürekli yaşam olan, diğer adaların bir çoğunda da mevsimlik yaşam olan; karmaşık coğrafyası, hızla artan ve yoğun şehirleşen nüfusu, düşük alım gücü ve sınırlı kara ulaşım altyapısıyla, kalkınma çabalarını ciddi lojistik engellerle sürdürmekte olan Endonezya’da yaşadığımızı farz edelim.

Bu koşullar altında; hem erişilebilir hem de ekonomik olması nedeniyle, ada içi ve adalar arası kısa ve orta menzilli hava ulaşımı ülkenin bütünleşmesi ve ekonomik büyümesi için en kritik ulaşım şeklidir. Aynı zamanda, deniz ve karayolu taşımacılığının da destekleyicisidir. Düşük maliyetli havayolu bağlantıları olmadan; adalar arası ticaret ve insan hareketliliği Endonezya’da ciddi sekteye uğrardı."

Bu durumda; kısa pistlere rahatlıkla inip kalkabilen, yakıt ve işletme verimliliği diğer bölgesel ticari uçaklar olan turbofan jetlere göre %45 daha az olan turboprop uçaklar, vaz geçilmez olmuyorlar mı?

Ya da aşağıdaki resme bakarak düşünelim; bu resimdeki yaklaşık 50-60 yolcu, adeta şehirlerarası otobüse biner gibi bir ATR72’ye binmiyorlar mı? Bu ATR72 (veya ATR42) küçük bir apronda beklemiyor mu? Onun biraz sonra kalkış yapacağı pist sizce de çok kısa değil midir? Bu pistin bulunduğu yer, dağlar arasında, ulaşımı zor, kırsal bir coğrafyada değil mi sizce de? Buraya, mesela 200 mil öteden karayolu ile mi havayolu ile mi gelmek, daha hızlı, emniyetli, konforlu ve ekonomik olacak?

Görsel: ATR Aerei da Trasporto Regionale’ye aittir.

Yüksek teknolojili, hızlı ve uzun menzilli, yüksek konforlu dar, geniş, çok geniş gövdeli jet yolcu uçakları havacılığın vitrinini süslese de ve global havayolu taşımacılığında aslan payına sahip olsa da dünya genelinde sessiz bir ihtiyaç çığlığı yükseliyor; küçük gövdeli, düşük maliyetli, kısa pist dostu turboprop bölgesel (regional/commuter) ticari uçaklara olan ihtiyaç; birçok ülkenin havayolu ulaşımı geleceğinde başrolü üstleniyor.

Bölgesel havayolu taşımacılığı, global hava taşımacılık ağının temel taşlarından biri olmaya özellikle zorlu coğrafyaya sahip ülkelerde önem kazanarak devam ediyor.

Turboprop uçaklar, kısa pistlerde ve zorlu arazilerde olağanüstü performansları sayesinde diğer ulaşım türlerinin ulaşamadığı yerlere ulaşabilmektedir.

Turboprop trafiğinin üçte biri, başka uygulanabilir bir ulaşım aracının olmadığı çevre bölgelerde konuşlandırılıyor.

Gelişmiş ülkeler ligindeki Japonya'da bile turboprop uçaklarla uçulan rotaların %57'sinin tren veya karayoluyla uygulanabilir bir alternatifi bulunmuyor.

Turboprop uçaklar, zorlu coğrafyalardaki topluluklar için bir can simidi. Dünyanın birçok yerinde aileleri, işletmeleri ve arkadaşları hızlı ve uygun fiyatlı bir şekilde birbirine bağlamak için olmazsa olmazlar. Ekonomik büyümeyi teşvik ediyorlar ve önemli bir toplumsal değer sağlıyorlar.

Önümüzdeki 20 yıl içinde küresel turboprop bölgesel yolcu uçaklarına olan talebinin 2.000-2.500 adet uçağa ulaşması bekleniyor. Bu da yaklaşık; 50-60 milyar dolarlık bir uçak satış pazarını işaret etmektedir, ayrıca satış sonrası bu uçakların bakım ve idameleri için de yaklaşık 100 milyar dolarlık ilave bir pazar oluşacaktır.

Bölgesel havacılıkta, yaşlanan filolar ve sınırlı uçak üretimi, hizmetteki filoları etkilemiş ve piyasadaki uçak sayısından daha fazla uçak emekliye ayrılmıştır. Sonuç olarak; önümüzdeki 10 yıldaki turboprop talebi öncelikle uçak yenilemeye odaklanırken, ikinci on yıl daha çok büyümeye yönelik olacaktır. Ayrıca, yeni rota oluşturma, turboprop filosunun bugün ve gelecekte genişlemesini sağlayan ana itici güç olacaktır.

Turboprop bölgesel ticari uçaklar tipik 200 millik bir rotada turbojet/turbofan bölgesel ticari jet uçaklarına nazaran yaklaşık %45 maliyet tasarrufu sağlanmaktadır.

Neden Turboprop Bölgesel Ticari Uçaklara İhtiyaç Duyuluyor?

§ Düşük Yakıt Tüketimi: Turboprop motorlu uçaklar, kısa mesafeli uçuşlarda turbojet, turbofan motorlulara kıyasla %30–45 daha az yakıt tüketiyor. Bu da hem çevreye hem havayolu maliyetlerine doğrudan katkı sağlıyor (Bknz. Kaynak-1).

§ Kısa Pistlerde İniş-Kalkış Avantajı: Turboproplar 800–1200 metrelik pistlerden iniş-kalkış yapabiliyorlar. Bu özellik, kırsal bölgelerde, gelişmekte olan ülkelerde havayolu ulaşımının önünü açıyor (Bknz. Kaynak-2).
Hat Açma Kolaylığı ve Bağlantı Artışı: ATR verilerine göre önümüzdeki 20 yılda 2.770 yeni rota açılacak. Bu yeni havayolu rotalarının büyük kısmı ancak turboprop uçaklarla ekonomik olabilecek (Bknz. Kaynak-2).

Bu Uçaklara Talep En Çok Hangi Coğrafyalarda Oluşuyor?

§ Asya–Pasifik: Endonezya, Hindistan, Çin gibi hem çok kalabalık, hem de zorlu coğrafyaları olan, az gelişmiş ve/veya gelişmekte olan ülkelerde bölgesel ulaşımda patlama yaşanıyor. Uzak bölgelerdeki şehirleri ana merkezlere bağlamak için turboprop bölgesel ticari uçaklar en çok tercih edilen ideal uçak tipini oluşturuyorlar (Bknz. Kaynak-3).

Açık söylemek gerekirse; bu coğrafyada, kısa mesafeli uçuşlarda, kısa mesafeli pistlere iniş ve kalkış yapabilecek üstelik de ekonomik olacak tek uçak tipi budur. Aslında turboprop motorlu bölgesel ticari uçaklar, bu şartlar altında, tercihten ziyade mecburiyettir

§ Afrika ve Latin Amerika: Altyapı yetersizliği ve dağınık nüfus dağılımı nedeniyle düşük maliyetli kısa mesafe çözümlerine yoğun ihtiyaç duyulmaktadır (Bknz. Kaynak-4).
Kuzey Amerika ve Avrupa’nın Kırsal Bölgeler Hatları: Turbojet, turbofan motorlu Jet uçakları için ekonomik olmayan hatlarda turboprop motorlu uçaklar hâlâ vazgeçilmezdirler (Bknz. Kaynak-5).

Pazarın Liderleri Kimler?

§ ATR (ATR 42 / 72): Dünya turboprop filosunun yaklaşık %65-75’ini elinde bulunduruyor. 90 koltuğa kadar konfigüre edilebilen ATR 72 modeli öne çıkıyor (Bknz. Kaynak-6).
Bombardier Dash 8-Q Serisi: Özellikle Kanada ve ABD gibi pazarlarda güçlü bir oyuncudur. Yüksek hız ve düşük gürültü profiliyle fark yaratıyor (Bknz. Kaynak-7).
Yeni Nesil Elektrikli/Hibrit Turboprop Motorlu Uçaklar: Avrupa Birliği destekli projeler ve girişimler, hibrit-elektrikli turboprop motorlu 19-30 koltuklu bölgesel uçaklar geliştiriyorlar, ancak henüz turboprop motorlu uçağın yerini alabilecek bir model geliştirilemedi. Turboprop motor tipinin yerini alabilecek motorlar kendilerini ispatlarsa pazara yeni oyuncular olarak girebilirler (Bknz. Kaynak-8).

Peki Bu Pazardan En Büyük Payı Alacak Uçak Nasıl Olmalıdır?

Başarı için şu nitelikler öne çıkıyor:

§ 30–70 koltuk aralığı (büyük ama esnek).

§ Kısa pistlere iniş ve kalkış performansı (STOL kabiliyeti).

§ Gürültü ve titreşim azaltma teknolojileri.

§ Elektrikli veya hibrit motor seçeneği (karbonsuzlaşma).

§ Düşük satın-alma maliyeti.

§ Düşük bakım ve işletim maliyeti.

§ Sağlamlık (durability).

§ Bakım yapılabilirlik (maintainability).

§ Kullanıcı Dostu (user friendly).

Bu Pazara Yeni Bir Oyuncu Gerekiyor mu?

Evet, pazara yeni bir oyuncu gerekiyor. Ama bu yeni oyuncunun; bu uçaktan istenen özellikleri en makul, en ekonomik ve bir o kadar da etkin olarak; ana ve alt sistemlerin tasarımı, imalatı hususlarında; beyin ve işçilik maliyetleri yönüyle rakipsiz seçenekler sunabilecek bir ülkenin havacılık ekosisteminde olması şart kriterdir.

Son yıllarda bu kriteri sağlayabilecek tek bir ülke öne çıkmaktadır ve bu ülkeye bu rol adeta mecburen verilecektir (Detaylar için Bknz. Kaynak-9).