TCG Anadolu, Donanmanın Sancak Gemisi: Nedir? Ne Değildir?
TCG Anadolu, tanıtımda sıklıkla vurgulananın aksine, bir uçak gemisi değil bir çıkarma gemisidir. Temelde amfibi harekât, çıkarma gemisi maksatlı tasarlanmış bir gemidir. Ancak, aynı zamanda dikey iniş kalkış yapabilen uçakları taşıyabilen bir çıkarma gemisi olduğu için, bazı yorumcular Anadolu’ya Türkiye’nin ‘uçak gemisi’ demekten kendilerini alamıyorlar.
Bugün, Türk Askeri Denizciliği açısından tarihi bir gün olarak kayda geçiyor. Çünkü, Türk denizcilik tarihinin en büyük gemisi, TCG Anadolu, bugün Türk Deniz Kuvvetlerine, düzenlenecek devlet töreniyle teslim edilecek. 14 Mayıs seçimlerine yönelik Erdoğan Hükümetinin bir propaganda ürünü olarak kullanılıyor olması, TCG Anadolu’nun kıymetini düşürmüyor, düşürmemeli.
TCG Anadolu, tanıtımda sıklıkla vurgulananın aksine, bir uçak gemisi değil bir çıkarma gemisidir. Temelde amfibi harekât, çıkarma gemisi maksatlı tasarlanmış bir gemidir. Ancak, aynı zamanda dikey iniş kalkış yapabilen uçakları taşıyabilen bir çıkarma gemisi olduğu için, bazı yorumcular Anadolu’ya Türkiye’nin ‘uçak gemisi’ demekten kendilerini alamıyorlar. Nihayetinde amfibi/hafif uçak gemisi olarak da kabul edilen, karma bir gemi bu. Bu çerçevede, uçak gemisi ile amfibi gemiler arasındaki farkları merak eden okuyucular için kısaca bazı hususlara değineceğim.
Uçak Gemileri
Uçak gemileri, okyanuslarda seyir/savaş halindeki gemi grupları, filoları için özellikle havadan gelecek saldırılara karşı koyabilecek hava kuvvetleri unsurlarını, savaş uçaklarını üzerinde taşıyabilen büyük gemilerdir. Uçak gemileri, adı üstünde uçakları taşımak için tasarlanan gemilerdir. Bu tür gemiler, tank, zırhlı araç, top vb. kara savaş araçlarını taşımak için üretilmemişlerdir. Çıkarma yapabilmek için kara araçlarını karaya çıkarmak için kullanılan, çıkarma görevlerinin olmazsa olmazı olan geminin arka tarafında (kıç kısmı) yer alan kapaklar, uçak gemilerinde bulunmaz. Büyük uçak gemilerini, Türk Hava Kuvvetlerinin ortalama bir ana jet üssü gibi düşünebiliriz. Geminin büyüklüğüne ve imkânlarına bağlı olarak, toplamda 30-80 kadar savaş uçağı (küçük özel görev uçakları dahil) uçak gemilerine konuşlandırılabilmektedir. Uçak gemisi alanında en ileri ülke, ABD’dir. Amerikan donanmasının kullandığı Nimitz sınıfı uçak gemilerinin her birinin maliyeti en 9 milyar dolar olarak telaffuz edilmektedir. Bu yönüyle dünyadaki birçok ülke için satın alamayacağı kadar pahalı bulunan bulunan uçak gemileri, aynı zamanda kompleks gemiler olması yönüyle de bakım-idamesi zor olan, maliyetli gemilerdir. Bizim gibi iç denizlere kıyısı olan ülkelerden ziyade, açık denizlere, okyanusa kıyısı olan ülkeler uçak gemilerini kullanma ihtiyacı duyarlar. Osmanlı döneminde bile Türk denizciliği, okyanuslara açılmayı birinci önceliği görmemiştir. Türkiye’nin bulunduğu coğrafya, uçak gemisi gibi Türk ekonomisine yük getirecek aşırı pahalı bir sisteme sahip olmamızı gerektirmediğini değerlendiriyorum. Ege Denizi’nde kullanmak bu tür gemileri söz konusu değil. Akdeniz’de kullanılabilir ama mevcut şartlarda getireceği faydadan daha büyük oranda bir maliyete katlanılmasına neden olabilir. Ancak, ilerleyen yıllarda hem Türk ekonomisinin gelişimine hem de Türkiye’nin dünyadaki konumuna, stratejik beklentilerine bağlı olarak Türk donanmasının envanterine uçak gemilerinin dahil edilmesi de düşünülebilir. Büyük ülke olmanın gereklerinden biri de uçak gemileri de olan bir donanmaya sahip olmaktır.
Amfibi Gemiler
Amfibi hücum gemileri, aslında yüzen bir “askerî birlik” olarak nitelendirilebilir. Bu tür gemilerde, uçak gemilerinde olmayan kara birlikleri, tank, zırhlı araçlar, top vb. bulunur. Daha doğrusu personeliyle birlikte bu tür harp araç ve teçhizatını bir yerden bir yere deniz yoluyla taşımak, çıkarma yapmalarını sağlamak için bu gemiler kullanılır. Amfibi gemilerde de kısa pistler bulunur ancak bunlar uçak yerine helikopter iniş/kalkışı için elverişli bir yüzey sunarlar. Taarruz, ulaştırma, ambülans vb. tiplerdeki helikopterler, çıkarma harekâtına destek vermek için amfibi gemilere konuşlandırılırlar. Bilhassa kara birliğine ateş desteği için taarruz helikopterleri çıkarma esnasında kullanılır. Yine uçar birlik harekâtı için, düşman gerisine helikopterle inmek, düşmanı kuşatmak, çevrelemek için helikopterlerin varlığı bir kuvvet çarpanı olarak kullanılır.
Yeni tip amfibi gemilerin pistlerine dikey iniş kalkış yapabilen İngilizlerin AV-8B Harrier Savaş Uçağı tipinde veya beşinci nesil savaş uçaklarından F-35B tipindeki uçaklardan konuşlandırmak, bazı donanmaların tercihleri arasında yer almaktadır. Bu çerçevede, modern amfibi gemileri, 6-22 savaş uçağı taşıyacak şekilde yapılmaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti Gemisi (TCG) Anadolu’nun Sınıfı Nedir?
İspanya'nın Juan Carlos I gemisi amfibik/hafif uçak gemisi karışımı bir gemi olarak kabul ediliyor. Hem denizden hem de havadan (helikopterlerle) asker indirme kabiliyetine sahip olan bu gemi, Harrier tipi savaş uçakları için tasarlanmış, rampası da olan bir piste sahiptir. 757 feet uzunluğunda, 26,000 ton ağırlığındaki Juan Carlos I, kendi sınıfında bugüne kadar kullanılan tek gemi olarak biliniyordu. İspanyol donanması; bu gemide konuşlandırdığı Harrier savaş uçaklarını, F-35B savaş uçakları ile değiştirmek istedi ancak Madrid’i ikna edemedi. Şimdilik İspanya F-35B satın almıyor. Harrier uçaklarından da vazgeçilmedi. Bu yönüyle gemi, karma gemi (uçak/amfibi) olarak kullanılmaya devam ediliyor.
Birçok kaynağa göre, L-61 borda numaralı Juan Carlos I gemisinden esinlenerek yapılan TCG Anadolu’nun da bordasında L-400 yazıyor. Buradaki “L”, İngilizce “Landing (çıkarma)” sözcüğünün baş harfi. Buradan şu çıkarımı kolaylıkla yapabiliriz. Türk donanması, TCG Anadolu’yu bir uçak gemisi olarak değil bir çıkarma gemisi olarak görüyor, bu şekilde isimlendirmeyi tercih ediyor. Amfibi hücum gemisi olarak görüyor.
TCG Anadolu Amfibi Hücum Gemisinin Bazı Özellikleri
Anadolu, fiziksel ve boyutsal olarak İspanya'nın Juan Carlos I gemisine çok benzetiliyor. Zaten TCG Anadolu, İspanyol tersanesinin teknolojisi kullanılarak inşa edildi. Gövde yapısı çok benziyor. Sedef Tersanesinde yapımı tamamlanan TCG Anadolu ile yakında inşasına başlanacak olan TCG Trakya için İspanyol Navantia Tersanesi teknik destek sağladı. Sedef Tersanesi, Navantia’nın Juan Carlos 1 LHD gemisi tecrübesinden yararlandı.
Gemide kısa mesafeli kalkışa izin veren rampanın yanında, amfibi çıkarma araçları için havuzu da bulunuyor. İspanyol gemisinden farkı, gemide kullanılan sistemlerin birçoğunun yurtiçinde üretilen sistemler olmasıdır.
TCG Anadolu (L-400) Türkiye'nin amfibi hücum gemisi (LHD) sınıfına giren ilk gemisi olarak kabul ediliyor. Geminin, üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizin, deniz harekâtın amfibik harekât safhalarında önemli roller üstlenmesi bekleniyor. 1964 yılında Kıbrıs’taki mezalim esnasında Türk Hükümeti adaya çıkarma yapmayı düşünmüş ancak elinde bu tür çıkarma gemilerinin küçüklerinden bile olmaması nedeniyle, bir 10 yıl beklenerek, nihayetinde çıkarma yapabilecek imkanlara Türk donanması kavuştuğunda, 1974 yılında adaya amfimi harekât icra edilebilmiştir. Bu yönüyle TCG Anadolu, Türk donanmasının gücüne güç katacak ciddi bir yetenek olarak görülmelidir. Bugünden itibaren Deniz Kuvvetleri Komutanlığımızın sancak gemisi olarak hizmet etmesi planlanan bu geminin yapımına yönelik çalışmalar 2014 yılında başlamıştır. Tasarımda örnek olarak Juan Carlos I, amfibi hücum gemisinin tasarımı baz alınmıştır. İspanyol gemisinin tasarımına ilave iyileştirmeler de yapılmıştır. Örneğin, TCG Anadolu’nun pruvasına yerleştirilen Phalanx Hava savunma sistemi (Close-in weapons system - CIWS), Juan Carlos’ta bulunmayan bir özelliktir.
Harrier yerine, Baykar yapımı TB2’lerin katlanabilir kanatlı versiyonu olarak üretilen 50 kadar TB3, TCG Anadolu gemisine konuşlandırılacaktır. Bu yönüyle, TCG Anadolu gemisi, dünyanın ilk İHA konuşlandırılan gemisi olarak da isminden söz ettiriyor. Bu konuda ABD’nin ilk olduğunu savunanlar da var. Neticede bu gemide İHA konuşu olması önemli bir kuvvet çarpanı olacak, olası deniz harekâtlarında hava grubunu çok uç noktalara taşınmasına bu gemi hizmet edebilecektir. Böylece Türkiye’nin askerî etki alanını artıran TCG Anadolu’nun ikiz kardeşi ama biraz daha büyüğü TCG Trakya da üretim aşamasında.
Türk donanmasının ihtiyaçları doğrultusunda yapılan TCG Anadolu, tam donanımlı 8-10 Genel Maksat helikopterini veya bu sayıda Atak, Cobra benzeri taarruz helikopterlerini güvertesinde misafir edebilecektir. Bir tabur tam teçhizatlı askerin istenilen bölgeye ulaştırılabilecek yetenekte olan TCG Anadolu gemisinin; Karadeniz, Ege ve Akdeniz'de Türk donanmasının gücüne güç katması bekleniyor. Normal şartlarda, TCG Anadolu gemisinin pandemi öncesinde Türk donanmasına teslim edilmesi bekleniyordu. Ancak, donanmamıza 16-20 kadar F-35B, dikine iniş kalkış yapabilen beşinci nesil savaş uçağı alımına yönelik değerlendirmeler gündeme gelince, geminin pruvasına, 12 derecelik "ski jump" rampasının kurulmasına karar verilmiş, bu da geminin yapım aşamasında bazı değişikliklere gidilmesini, takvimin gecikmesini zorunlu kılmıştır. Yine 2020 yılının Mart ayında tüm dünyayı etkilen pandemi nedeniyle de takvimde aksaklıklar yaşanmıştır.
Geminin Teknik Bilgileri:
Deplasman: 27.436 ton (tam yüklü)
Uzunluk: 231 metre
Genişlik 32 metre
Yükseklik: 58 metre
Hız: Azami 21,2 kts (39,26 km/sa)
Menzil: 9.000 deniz mili (17.000 km)
Seyir Süresi: 30 gün (lojistik destek almadan)
Geminin kıç tarafındaki kapak sayesinde içeride 4 adet mekanize çıkarma aracı (LCM) veya 2 adet hava yastıklı çıkarma aracı (LCAC) (henüz bizde yok), 2 adet personel çıkarma aracı (LCVP) ve İnsansız deniz araçları (İDA) taşınabilmektedir. TCG Anadolu: barış zamanında bir hastane gemisi veya erzak (yardım) nakil gemisi olarak da hizmet verebilecek özelliklere sahiptir. Geminin taşıma kapasitesi toplamda 1.223 kişidir.
Geminin öz savunma sistemi (silah donanımı): 2 adet Phalanx Block 1B, 5 adet ASELSAN STOP, 1 adet RAM (istenirse ekleniyor),
Geminin gelecekte konuşlanması beklenen hava araçları: Bayraktar TB-3 (50 civarı), Bayraktar Kızılelma (10 civarı), CH-47F Chinook, AS532 Cougar, S-70B Seahawk, AH-1W Super cobra (ilerleyen yıllarda Atak-2 olabilir).
TCG Anadolu’yla Birlikte Sahip Olunmasına İhtiyaç Bulunan Bazı Sistem ve Yetenekler:
TCG Anadolu, Türk donanmasının kazandığı büyük bir yetenek olarak görülmektedir. Öyle de görülmelidir. Ancak, bu tür gemilerin getirdiği yeteneklerin yanında bu tür gemilerin korunması sorunu da beraberinde gelmektedir. TCG Anadolu’yu layıkıyla koruyacak güçlü hava savunma sistemlerine sahip yeterli sayıda suüstü gemilerine ihtiyaç bulunmaktadır.
Türk Donanmasının halihazırda hava savunma maksatlı kullandığı Gabya sınıfı, eski teknolojilere dayanan silahları kullanmak durumundadır. Bu gemilerde bulunan SM-1MR füzesi, artık modern deniz harbi için pek anlamı kalmayan hava savunma füzeleridir. Envanterdeki en modern füze olarak kabul edilen ESSM (Evolved Sea Sparrow Misseles) sisteminin menzili de uzun değildir. Donanmaya Siper Hava Savunma Sistemi kazandırılması söz konusudur. Ayrıca, MİDLAS (VLS), Barbaros YÖM, İstif sınıfı fırkateynler ile TF-2000 destroyerinin hizmete girmesine ihtiyaç bulunmaktadır.
TCG Anadolu üzerinde konuşlandırılması beklenen ulaştırma helikopter sayımız yeterli değildir. Halihazırda Donanma envanterinde bulunan 24 adet S-70B Seahawk ve 2 adet AB-212 helikopterleri hem sayı olarak hem de eskiyen sistemleri nedeniyle, yenileriyle değiştirilmek durumundadır. S-70B helikopterlerin Denizaltı Savunma Harbi (ASW) Helikopteri olarak da kullanılıyor olması, sadece ulaştırma maksatlı başka tip helikopterle S-70B’lerin ikame edilmesini zorunlu kılmaktadır. S-70B’lerin asli görevlerine kanalize edilmesi, Donanma için önemli bir ihtiyaç olarak öne çıkmaktadır. Artık iyice eskidiğini herkesin kabul ettiği AB-212’ler ise en kısa sürede, benzer başka tip helikopterlerle değiştirilmesi gerekmektedir.
Sonuç
TCG Anadolu gemisinin Türk Donanması’na teslim töreninde Bayraktar TB-3 ve Kızılelma İHA’larının da yer almasına karar verildiği anlaşılıyor. Dün itibariyle, bu İHA’ların geminin güvertesinden görüntüleri basına servis edilmeye başlanmıştı. Ayrıca, geminin pistinde görülen S-70B Seahawk helikopterlerinin yanı sıra, daha önce Kara Kuvvetleri envanterinde bulunan AH-1W Super Cobra taarruz helikopterleri de Deniz Kuvvetleri Komutanlığımızın taarruz helikopterleri olarak törende yerlerini alacaklar.
TCG Anadolu (L-400) Törene hazır. Bugün Türk Deniz Kuvvetlerimizin sancak gemisi olarak hizmet vermeye başlıyor. Donanmamıza ve ülkemize hayırlı olsun. Geminin tasarlanmasından yapımına kadar, tüm safhalarında emek veren, alın ve akıl teri döken her seviyedeki insanımızı tebrik ve takdir ediyorum.
Kaynakça:
Gündem Haberleri, “TCG Trakya ne zaman bitecek?”, Yerli Silah Sanayii, 22 Şubat 2022, https://yerlisilahsanayii.com/tcg-trakya-ne-zaman-bitecek/#:~:text=TCG%20TRAKYA%20SON%20DURUM,fiziki%20çalışmalar%20henüz%20başlamış%20değil
Yunus Berat Tahan, “TCG Anadolu’nun teslim töreninde Bayraktar TB3 ve KIZILELMA yer alacak!”, 9 Nisan 2023, DefenceTurk.net, https://www.defenceturk.net/tcg-anadolunun-teslim-toreninde-bayraktar-tb3-ve-kizilelma-yer-alacak
Kyle Mizokami, “Every Single Aircraft Carrier in the World”, 20 Mart 2023, Popular Mechanics, https://www.popularmechanics.com/military/navy-ships/a38696676/every-single-aircraft-carrier-in-the-world/
https://twitter.com/Yamato_Armada
https://twitter.com/tdefenceagency/status/1644085083580637187?t=dzMslEBZgElav9z_EN6scw&s=08