Kıbrıs Barış Harekâtının Birinci Gününde (20 Temmuz) Türk Hava Kuvvetleri (Bölüm -3)
Başbakan Bülent Ecevit de “Kıbrıs’a barış için gidiyoruz” demecini vererek, Türkiye’nin Kıbrıs’ta zulmü ve dökülen kanları durdurmak amacıyla Ada’ya asker çıkardığını, bunu uluslararası antlaşmalardan doğan Ada’ya ilişkin garantörlük hakkının/sorumluluğunun gereği olarak yaptığını tüm dünyaya deklare etti.
20 Temmuz 1974 günü sabah 04.40’dan geçerli olmak üzere genel alarm ilan edildi. NATO’ya deklare edilen ilgili hava savunma birliklerinin komuta kontrolü NATO’dan geri alındı. Saat 04.49’da İncirlik Hava Üssü’nden kalkan Hava Kuvvetlerine ait 1 adet RF-84F uçağı keşif görevi için kalkış yaptı. Böylece “Kıbrıs Barış Harekâtı” Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri unsurlarının birlikte icra ettiği müşterek bir harekât olarak başlamış oldu. Türk hava sahası saat 05.00’dan itibaren her türlü hava trafiğine kapatıldı.
Bu esnada Başbakan Bülent Ecevit de “Kıbrıs’a barış için gidiyoruz” demecini vererek, Türkiye’nin Kıbrıs’ta zulmü ve dökülen kanları durdurmak amacıyla Ada’ya asker çıkardığını, bunu uluslararası antlaşmalardan doğan Ada’ya ilişkin garantörlük hakkının/sorumluluğunun gereği olarak yaptığını, Türk askerinin Kıbrıs’ı işgal etmek gibi bir amacının olmadığını, Ada’daki Türk halkının can ve mal güvenliğini garanti altına almak için barış harekâtına başlanıldığını tüm dünya ile paylaştı.
Bu açık deklarasyonla uyumlu olarak başlatılan Kıbrıs Barış Harekâtı kapsamında, 20 Temmuz sabahı, Girne plajlarına çıkarma yapılırken, eş zamanlı olarak Lefkoşa-Girne yolu üzerinde ve Lefkoşa Lefkoşa’nın 10 km. kuzeybatısındaki Gönyeli bölgesinde hava indirme harekâtı icra edilmeye başlandı. İlk dalgada, Gönyeli Minareliköy atma sahasında 19 adet C-47 Dakota ve Kırnı Asomado atma sahasında ise 6 adet C-130 Hercules ve 11 adet C-160 D Transall nakliye uçağının atma/havadan indirme görevleri için kullanılması planlandı.
Plana uygun olarak birinci sorti görev uçuşu için saat 05.00’de ulaştırma uçakları Erkilet (Kayseri) pistinden sırayla kalkış yaptılar. Ulaştırma uçaklarının kapasitesinin sınırlı olmasından dolayı ilk etapta yalnızca 2 tabur asker taşınabildi. Kayseri Hava İndirme Tugayına ait iki tabur askeri uçaklarla indirme görevi saat 07.05’te tamamlandı. Hava indirme esnasında Rum Milli Muhafız Ordusu (RMMO) birliklerince Lefkoşa bölgesindeki mevzilerden Türk uçaklarına top ve uçaksavarlar ile yerden ateş açılmış ancak Türk savaş uçaklarına zarar veremediler. 1’inci ve 2’nci Paraşüt Taburları inerken ciddi bir Rum ateşi ile karşılaşmadılar.
3’üncü ve 4’üncü Paraşüt Taburlarını almak için Kayseri’ye dönen uçakların bir kısmının arızalı olması sonucunda planlamada değişiklik yapılmak zorunda kalındı. Bu kapsamda daha önce ağır malzeme atmak için planlanan 6 adet C-130 ve 12 adet C-160 uçağı, paraşüt taburlarının indirilmesi için görevlendirildi. Uçak planlamasında yaşanan bu zorunlu değişiklik; hem paraşüt taburunun hem de harekât bölgesine gönderilecek ağır malzemelerin atılmasında gecikmeler yaşanmasına neden oldu.
Saat 11.05’te 3’üncü Paraşüt Taburu Pınarbaşı’na ve 4’üncü Paraşüt Taburu Gönyeli’ye indi. 3’üncü ve 4’üncü Paraşüt Taburlarının bölgelerine indirilmeleri esnasında yerden yoğun topçu ve hava ateşine tutuldular. Bu nedenle dağınık olarak yere inmek zorunda kalan taburlar bir hayli zor şartlar altında toparlanabildiler. İndirme sonrasında 1’inci Paraşüt Taburu, Dağyolu ile Karatepe arasındaki bölgeyi savunurken, 2’nci Paraşüt Taburu yoğun Rum ateşi nedeniyle Pınarbaşı bölgesinde kaldı. Bununla birlikte bir bölüğünü Kıbrıs Türk Alayı emrine vererek Rumlara karşı alayın takviye edilmesini sağladı. Kuvvetli bir direnişle karşılaşmayan 3’üncü Paraşüt Taburu ise gece yarısından önce plan hedefi olan Türk Boğazı’nı ele geçirerek, bölgeyi temizlemiş oldu.
Bu arada, Erenköy’e Rum Milli Muhafız Ordusunun taarruzu, Türk savaş uçaklarının yaptığı isabetli atışlarla engellendi. Rumlara ait tank taburu Türk savaş uçaklarının taarruzları ile dağıtıldı, yalnızca 8-10 tank vurulmaktan kurtulabildi. Türk savaş uçakları, Lefkoşa içinde bulunan Rum savunma mevzileri ile Girne’deki Rum garnizonunu takviye etmeye çalışan iki adet motorlu Rum taburunu havadan bombaladılar. Böylece Türk savaş uçakları tarafından Rum birliklerine havadan yere yapılan taarruzlar neticesinde kara birliklerinin ilerleme ekseninin açık kalması sağlandı. Türk uçakları Ada’daki stratejik noktaları vurarak Türk birliklerinin önünü açtı.
Hava indirme harekâtı için görevlendirilen 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığının bünyesinde konuşlu olan C-47, C-160 ve C-130 uçaklarından C-47’ler paraşüt taburunun hava indirme harekâtı icra ederken, C-160 ve C-130’lar paraşüt taburunun hava indirme görevinin yanında havadan ağır malzeme atmak görevlerine de planlandılar. Birinci günün sonunda toplamda 132 ulaştırma sortisi gerçekleştirildi. Ulaştırma uçakları Kıbrıs üzerinde hava indirme/havadan malzeme atma görevlerini icra ederken, 152’nci Filo Komutanlığına ait F-5 savaş uçakları ulaştırma uçaklarını himaye görevini yerine getirdiler.
Atma görevi esnasında bir C-47 uçağı yerden açılan uçaksavar ateşi ile 8 mermi isabet etti, hasara uğrayan uçak Silifke civarında araziye mecburi iniş yaptı. Ayrıca isabet alan başka bir C-47 uçağı da Kayseri yerine Konya’ya mecburi iniş yaptı. Yine bu görevler esnasında 1 adet C-130 ve 4 adet C-160 uçağına da yerden uçaksavar mermisi isabet etti. Bununla birlikte bu uçaklar emniyetle kalkış yaptıkları meydanlarına inişlerini gerçekleştirdiler. Birinci gün görevleri esnasında bir C-160 uçağının rampası açılmadığından ve bir diğer C-160 uçağında ise atılacak malzeme uçağın döşemesine takılı kaldığından, bu uçaklardaki malzeme atma görevleri yerine getirilemedi.
Türk jetleri, çıkarma harekâtı öncesinde Girne’nin batısındaki Pladini plajının ilerisindeki dağlık bölgede önceden belirlenen plan hedeflerini bombaladılar. Havadan yere gerçekleştirilen taarruz görevleriyle satıhta seçilmiş olan Rum hedeflerinin tahrip edilmesi, engellenmesi ve işlevini kaybetmesi amaçlandı. Bu amaçla Girne Stadyumu civarındaki zırhlı Rum birlikler ve cephanelik haline getirilmiş yerler Türk uçakları tarafından teker teker vuruldular. Ayrıca çıkarma esnasında Türk gemilerine müdahaleye hazırlanan Rum Milli Muhafız Ordusu’na ait bir hücumbot Türk savaş uçakları tarafından etkisiz hale getirildi.
Çıkarma ve indirme bölgelerinin yumuşatılması ve önceden şekillendirilmesi maksadıyla 131, 132, 171, 172 ve 181’inci Filo Komutanlıklarına ait savaş uçakları birinci sortide Beşparmak Dağları’nda daha önceden belirlenen Rum hedeflerine yönelik taarruzi hava harekâtı icra ettiler. Taarruzi hava harekâtını müteakip, Hava Kuvvetlerine ait uçak ve helikopterler ile Boğaz ve Ortaköy bölgelerinde hava indirme harekâtı başlatıldı.
Çıkarma bölgesinde bir köprübaşı tutuldu, Türk Alayı’na bir ara zor anlar yaşatan Yunan Alayı, hava taarruzlarıyla etkisiz hale getirildi. Eskişehir ve Malatya’dan havalanan savaş uçakları, çıkarma harekâtına katılan birliklerimize verdiği yakın hava desteği sonucunda bir zayiat verilmeden çıkarma harekâtına devam edildi.
Uçarbirlik harekâtı kapsamında 20 Temmuz 1974 sabahı Bolu Komando Tugayına bağlı komando taburları helikopterle Ovacık’tan Ada’ya taşınmaya başlandı. 1’inci Komando Taburu saat 07.40’ta Ovacık’tan 72 helikopterle havalanarak, saat 08.20’de Pınarbaşı’na indirildi. 2’nci Taburun Pınarbaşı’na intikali saat 11.45’te gerçekleştirildi. 3’üncü Tabur ise saat 15.45’te Gönyeli’ye indirildi. Bolu Komando Tugayıyla birlikte görev yapan Nevşehir Jandarma Komando taburu ise saat 18.45’te Hamitköy’e intikal etti.
Öğleye kadar hava indirme harekâtı tamamlanmış, bu harekâtta 2 şehit ve 18 yaralı verildi. Harekâtın ilk günü Türk nakliye uçakları ile Kırnı ve Gönyeli atma sahalarına yaklaşık olarak 2.100 personel ve 140 ton malzeme atıldı. İlk gün Kırnı, Gönyeli, Ortaköy Rum kuvvetlerinin eline geçmiş olsa da daha sonra tekrar geri alındı. Yine ilk gün 5.000 kadar Türk askeri adaya çıkarıldı, Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) ile birlikte Ada’daki Türk askeri varlığı ilk günün sonunda 11 bine ulaştı.
Bandırma’dan kalkan 4’lü F-5A kolu, Lüleburgaz Radar Mevzi Komutanlığı’nın koordinesinde Trakya ve Kuzey Ege semalarında olası bir Yunan Hava Kuvvetlerinin olası operasyonuna karşı gün boyu bindirmeli olarak devriye uçuşlarını gerçekleştirdiler.
Birinci gün boyunca icra edilmekte olan müşterek harekâtın bir parçası olarak, Türk uçakları tarafından havadan beyanname atılmaya da devam edildi. Beyannamede; “Bizler boş yere kan dökmek istemiyoruz. Sizleri daima dost görmek isteriz. Biz sizin bu güzel yurdunuza politikacılarınızın yanlış hareketleri yüzünden geldik. Asla bir istila niyetimiz yoktur. Sulh ve sükûnu teminden sonra gideceğiz. Sen eski huzuruna kavuşacaksın.” ifadelerine yer verildi. Türk Ordusunun barış getirme niyet ve amacıyla Ada’ya geldiği vurgulanarak, olası Rum direnişin olabildiğince zayıf olması hedeflendi.
Birinci gün boyunca harekâta katılan uçak ve helikopterler, özellikle Bozdağ bölgesinde Rumların yoğun uçaksavar ateşine maruz kaldılar. Birinci günde Girne Kalesi’ndeki Rum Milli Muhafız Ordusu’na ait uçaksavarlarla Türk savaş uçaklarına açılan ateş sonucunda 171’inci Filodan 1 adet F-100D uçağı, 132’nci Filo’dan 1 adet F-100C uçağı ve 184’üncü Filo’dan 1 adet RF-84 F uçağı vuruldu, bu uçakların pilotları paraşütle atlayarak sağ kurtuldular. Uçak savar ateşi sonucu vurulan başka bir F-100D uçağı İncirlik güneyine kadar ulaşabildi ancak İncirlik üssüne yetişemeyeceğini anlayan pilot paraşütle atlayarak uçağı salimen terk etti. Kıbrıs üzerinde vurulan diğer F-100C uçağı ise Silifke civarında motorunun durması sonucu düşerken, pilotu sağ olarak kurtuldu. Aynı gün Hava Pilot Üsteğmen İlker Karter’in uçağı, Magosa-Lefkoşa karayolu bölgesinde keşif uçuşu yaparken uçaksavarla vuruldu. Uçak, Beyköy ile Deregeçit mevkii arasındaki bölgeye düşerken, pilot Karter de şehit oldu. Kara Kuvvetleri’ne ait 12 adet helikopter de yerden açılan atış sonucu yara alsalar da helikopter ve personel zayiatı olmadı. Bununla birlikte özel görevle havalanan DO-28 D uçağında bulunan tüm personel uçağın düşmesi sonucu şehit oldular.
20 Temmuz birinci gün yapılan hava harekâtında 117 havadan yere taarruz, 64 hava indirme, 18 keşif ve 8 hava savunma sortisi gerçekleştirildi.
(Devam edecek)