Rusya Federasyonu'nun Batı'daki Stratejik Etki Mimarisi: Propaganda, Dezenformasyon ve Hibrit Nüfuz Operasyonları Üzerine Düşünceler

Bu yazı, Rusya Federasyonu’nun Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’daki demokratik sistemleri hedef alan stratejik etki operasyonlarını incelemektedir. Bu yazı, Kremlin’in geleneksel "Yumuşak Güç" (Soft Power) arayışından vazgeçerek, hedef toplumların siyasi, ekonomik ve bilgi ortamlarını manipüle eden, daha agresif "Keskin Güç" (Sharp Power) ve düşük eşikli hibrit zorlama tekniklerini benimsediğini göstermektedir. Bu mimari, Moskova’nın üç ana stratejik hedefini desteklemektedir: Ukrayna’ya verilen Batı desteğini aşındırmak, NATO müttefikleri arasında güvensizlik ve ayrılık yaratmak ve uluslararası normlara meydan okuyarak "Post-Batı" bir düzenin direği olarak konumlanmak.

Kremlin’in stratejisi, devlet medyası (Russia Today ve Sputnik) aracılığıyla finanse edilen büyük hacimli dezenformasyon kampanyalarını, Avrupa’daki siyasi partilerin finansmanını içeren yasa dışı mali akışları ve hayati altyapıya yönelik siber/fiziksel sabotaj operasyonlarını entegre etmektedir. Rusya, bu taktiklerle, ABD ve AB toplumlarındaki göçmenlik karşıtlığı veya geleneksel değerler gibi mevcut fay hatlarını derinleştirerek, iç politik sorunları jeopolitik zorlama aracı olarak kullanmaktadır. Rus Ortodoks Kilisesi ve Russkiy Mir (Rus Dünyası) doktrini ise, diasporayı ve dini muhafazakârlığı Pro-Kremlin anlatıları yaymak ve Batı kurumlarına lobi yapmak için araçsallaştırmaktadır.

Temel stratejik çıkarım, Rusya’nın etki çabalarının tekil saldırılar değil, sürekli bir yıpratma savaşı olan bir "Gölge Savaş"ın parçası olduğudur. Bu durum, Batı demokrasilerinin mevcut anti-kara para aklama ve siber güvenlik mimarilerinin, kleptokratik sermayenin meşrulaştırılması ve zorlayıcı siber operasyonlar gibi düşük eşikli hibrit tehditlere karşı yetersiz kaldığını ortaya koymaktadır. Dayanıklılığı artırmak için, entegre siber-fiziksel savunma stratejileri ve siyasi finansmanın şeffaflığını zorunlu kılan kapsamlı yasal reformlar hayati önem taşımaktadır.

I. Bölüm Kavramsal Çerçeve: Yumuşak Gücün Aşınması ve Keskin Gücün Yükselişi

a) Rusya'nın Uluslararası Çekicilik Açığı ve Geleneksel Yumuşak Güç Limitleri

Yumuşak Güç, uluslararası ilişkiler uzmanı Joseph Nye Jr. tarafından 1990 yılında tanımlanmıştır ve temel olarak "zorlama yerine çekicilik yoluyla istenileni elde etme yeteneği" anlamına gelmektedir. Bu geleneksel çerçeveye bakıldığında, Birleşik Krallık ve Fransa gibi eski imparatorlukların, kolonizasyon ve kültürel bağları teşvik eden kurumlar (örneğin, 1934’te kurulan British Council) aracılığıyla küresel çapta nüfuz kazanma stratejileri ile karşılaştırıldığında, Rusya’nın durumu belirgin bir zayıflık göstermektedir. Birleşik Krallığın yumuşak gücünün belki de en gözden kaçan sembolü, İngilizcenin dünya genelinde ortak dil (lingua franca) olarak kullanılmasıdır; bu, küresel sahnede Birleşik Krallığa önemli bir avantaj sağlamaktadır.

Buna karşın, Birleşik Krallıktaki Chatham House tarafından hazırlanan bir araştırma önerisi, "geleneksel kanının Rusya’nın yumuşak gücü olmadığı" yönünde olduğunu belirtmektedir. Bu, Rusya Federasyonu'nun Batı toplumlarını gönüllü çekicilik yoluyla etkilemek için gerekli olan evrensel demokratik veya kültürel değerlere dayalı bir küresel çekirdeğe sahip olamamasının doğrudan bir sonucudur. Geleneksel yumuşak gücün bu stratejik eksikliği, Kremlin'i, cazibe yerine manipülasyon ve dolaylı zorlama yoluyla nüfuz oluşturmayı hedefleyen alternatif, daha agresif stratejilere yöneltmiştir.

b) Keskin Güç: Manipülatif Etkinin Tanımı ve Mekanizmaları

Rusya'nın geleneksel yumuşak güçteki kısıtlılıklarını gidermek için geliştirdiği model, "Keskin Güç" (Sharp Power) olarak adlandırılan manipülatif etki operasyonlarına dayanmaktadır. Bu kavram, otoriter etki çabalarının sadece yumuşak olmadığını, aksine hedef ülkelerin bilgi ve siyasi ortamlarını "delen, nüfuz eden veya perfore eden" bir niteliğe sahip olduğunu vurgular. Joseph Nye Jr.’ın kendisi de Keskin Gücün, manipülatif bilgi kullanımı olduğunu ve gönüllü seçimi yok ettiği için aslında zorlayıcı bir eylem haline geldiğini belirtmektedir.

Keskin Güç, en tehlikeli biçimde, etki şeffaflık olmaksızın uygulandığında ve işbirliği kisvesi altında kontrol sağlandığında gelişmektedir. Bu operasyonlar genellikle kültürel diplomasi veya entelektüel değişim olarak sunulur, ancak temelde araçsallaştırma mantığını gizler. Daha da endişe verici olan, üniversiteler, medya kuruluşları ve düşünce kuruluşları gibi geleneksel olarak Soft Power inşa eden kurumların, Keskin Güç mesajlarını iletmek için araç (vessel) olarak kullanılmasıdır. Bu durum, "sembolik kirlenme" yaratarak, Batı demokrasilerinde baskın anlatının içeriden değil, giderek artan bir şekilde dışarıdan kontrol edildiği "sembolik işgal" riskini ortaya çıkarmaktadır. Keskin Güç’ün temel hedefi, "gönülleri ve zihinleri kazanmak" değil, hedef kitlelere ulaşan bilgiyi manipüle ederek veya çarpıtarak onları etkilemektir.

c) Rusya’nın Hibrit Stratejik Hedefleri: Zorlama ve Ayrılık Yaratma

Rusya'nın Batı’ya yönelik stratejik hedefleri çok yönlüdür ve Kremlin’in hibrit savaş doktriniyle uyumludur. Temel amaç, Batı’nın küresel birliğini ve Ukrayna’ya verdiği desteği zayıflatmaktır. Bu hedefler arasında Avrupa ve ABD'deki kamuoyunu Rus çıkarlarını destekleyecek şekilde etkilemek, hükümetleri Ukrayna'ya verilen askeri yardımı kısıtlamaya zorlamak ve özellikle NATO müttefikleri arasında ayrılıklar yaratmak yer almaktadır.

Rusya, Ukrayna'daki hızlı bir zafer elde etme veya Kyiv'de siyasi teslimiyeti zorlama konusundaki başarısızlığını, savaş alanını Avrupa toplumlarının günlük yaşamına yayarak dengelemektedir. Bu operasyonlar "Gölge Savaş" (Shadow War) olarak adlandırılmaktadır ve amacı, kolektif savunma mekanizmasını (NATO Madde 5) tetikleyecek eşiği aşmadan, Batı’da sürekli bir güvenlik açığı ve kırılganlık hissi yaratmaktır. Ayrıca, Moskova, uluslararası normlara meydan okuyarak ve post-kolonyal söylemi araçsallaştırarak kendisini "Post-Batı" düzeninin direği olarak konumlandırmaktadır. Bu küresel anlatı, Afrika, Orta Doğu ve Asya'da yankı bulmakta ve Batı'ya yönelik dezenformasyon çabalarını küresel çapta desteklemektedir. Rusya'nın bu stratejisi, yıkıcı bir kapasiteye sahip olmasına rağmen, sürdürülebilir büyük ekonomik projeler sunamamasından kaynaklanan yapısal zayıflığıyla dengelenmektedir; Avrupa ise istikrarı ve cazibesi sayesinde uzun vadeli bir alternatif sunmaya devam etmektedir.

II. Bölüm Bilgi Savaşı Doktrini ve Dezenformasyon Operasyonları

Rusya'nın etki stratejisinin temel direği, devlet tarafından finanse edilen ve stratejik amaçlara ulaşmak için kullanılan bilgi savaşıdır. Bu yaklaşım, Soğuk Savaştan bu yana Rus stratejisinin bir dayanağı olmuştur ve diğer casusluk biçimlerine kıyasla dezenformasyona önemli miktarda zaman ve kaynak ayrılmaktadır.

a) Devlet Medya Ağının Mimarisi: Finansman ve Uluslararası Erişim

Kremlin’in bilgi operasyonlarının merkezi, RT (Russia Today) ve Rossiya Segodnya gibi uluslararası devlet medyası ağlarıdır. Bu kuruluşlara sağlanan finansman düzeyi, dezenformasyonun birincil bir stratejik dış politika aracı olarak konumlandırıldığını doğrulamaktadır. 2019 yılında, RT ve Rossiya Segodnya'nın federal bütçeden sağlanan finansmanının 430 milyon ila 440 milyon dolar civarında olduğu bildirilmiştir. Ancak, yetkililerin bütçe rakamlarını açıklarken kasıtlı olarak seçici davrandığı ve karmaşıklık yarattığı tespit edilmiştir. Bu yüz milyonlarca dolarlık bütçe, çok sayıda marka, web sitesi ve sosyal medya hesabından oluşan karmaşık bir ağ aracılığıyla yürütülen "Yabancı Enformasyon Manipülasyonu ve Müdahalesi" (Foreign Information Manipulation and Interference - FIMI ) operasyonlarını desteklemektedir. Bu karmaşık yapı, Rusya'nın bilgi operasyonlarının uluslararası erişimini ölçmeyi zorlaştırmakta ve Kremlin'in bu faaliyetlerin denilebilirliğini (plausible deniability) koruma amacına hizmet etmektedir.

b) Operasyonel Taktikler: Hacim, Tutarsızlık ve Sosyal Medyanın Silahlandırılması

Rusya'nın dezenformasyon yaklaşımı, Batı'daki tipik iletişim stratejileriyle keskin bir tezat oluşturur. Rus bilgi kampanyaları, anlatılar arasında tutarlılığa bağlılık göstermez; bunun yerine, mesajın hacmine ve tekrarlanmasına odaklanarak, mesajın aşinalık yoluyla kabul görmesini sağlamayı amaçlar. Bu doktrinel farklılık, Rusya'nın hedef kitleleri ikna etmek yerine, toplumsal güveni ve kurumlara olan inancı aşındırarak "hakikat sonrası" bir ortam yaratma hedefini yansıtmaktadır.

Sosyal medya, bu stratejide düşük maliyetli ve yüksek etkili bir asimetrik savaş silahı olarak görülmektedir. Rusya'nın eski Sovyetler Birliği dışındaki sosyal medya kullanımı 2014 yılında, Ukrayna ihtilafına Batı'nın tepkisine bir reaksiyon olarak belirgin bir şekilde artmıştır. RAND Corporation tarafından yapılan analizler, Rusya'nın bu faaliyetleri başarılı bulduğunu ve Batı'nın karşı tedbirlerine rağmen tehdidin kalıcı olma ve potansiyel olarak büyüme olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir. Rusya, Batı’nın farkındalık yaratma çabalarına karşı koymak için daha sofistike taktik ve teknikler geliştirmeye devam etmektedir.

c) Kritik Anlatı Temaları: Batı'nın Fay Hatlarını Sömürme

Rus dezenformasyonunun ana hedefi, ABD ve Avrupa toplumlarındaki önceden var olan çatlaklara ve kutuplaşmalara odaklanarak, dikkat dağıtmak, bölmek ve bu sistemleri zayıflatmaktır. Bu taktik, Rusya'nın dış politika hedeflerini Batı'daki iç gündemlerle harmanlayarak etkili bir jeopolitik zorlama kanalı yaratır. Örneğin, yapılan analizler, Rusya'nın ABD'de anti-göçmenlik temalarını aktif olarak desteklediğini ve bu sayede Ukrayna'ya yapılan yardım fonlarına yönelik desteği zayıflatmayı amaçladığını ortaya koymuştur.

İdeolojik düzlemde, Pro-Kremlin anlatıları, Batı'daki muhafazakâr hareketlerle, genellikle anti-globalizm, aile değerleri veya geleneksel Hristiyanlık temalarını kullanarak köprü kurmaktadır. Bu, Rusya için politik zorlamanın en dolaylı ve inkâr edilebilir yolu haline gelmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Ulusal İstihbarat Direktörü Dan Coats, Rus etkisini "yaygın" olarak nitelendirmiş ve Rusya'nın "propaganda, sosyal medya, sahte kimlikler, sempatik sözcüler ve diğer nüfuz araçlarını kullanarak ABD'deki sosyal ve siyasi fay hatlarını şiddetlendirmeye devam etmesini" beklediklerini belirtmiştir.

d) Vaka İncelemesi: 2017 Fransa Cumhurbaşkanlığı Seçimi (Macron Leaks)

2017 Fransa Cumhurbaşkanlığı seçimi, yabancı bir varlığın seçim sürecini etkileme girişiminin en net başarısız örneği olarak değerlendirilmektedir. Rus müdahalesi, Emmanuel Macron'un adaylığını hedef almış; söylentiler, sahte haberler ve hatta sahte belgelerden oluşan koordineli bir dezenformasyon kampanyası içermiştir. Kampanyanın son aşamasında, 15 gigabayt (GB) çalınan verinin (21.075 e-posta dahil) internete sızdırılması, siber saldırı ile bilgi operasyonunun birleşimi idi. Bu sızıntı, #MacronLeaks etiketiyle bot orduları tarafından Twitter'da hızla yayıldı.

Bu girişimin başarısızlığı, Batı demokrasileri için kritik öğrenimler sağlamıştır. CSIS (Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi) analizine göre, Macron kampanyasının başarısı, sızdırılan e-postalarda uzlaşmacı hiçbir şey bulunmaması sayesinde içeriğin "önemsizleştirmesi ile" ilişkilendirilmiştir. Bu durum, Macron’un "temiz" imajını güçlendirmiş ve dezenformasyonun, sızıntıyı yaygınlaştırma aşamasının bozulması nedeniyle hedefine ulaşamamıştır. Bu vaka, şeffaflık, hızlı hukuki ve siyasi tepkinin, Rusya’nın siber-bilgi operasyonlarının etki zincirini bozmak için kritik olduğunu kanıtlamıştır.

III. Bölüm Siyasi Penetrasyon ve İllegal Mali Nüfuz (Nüfus)

Rusya'nın Batı'daki nüfuz stratejisinin önemli bir bileşeni, yasa dışı veya etik dışı mali akışları kullanarak siyasi aktörleri ve kurumları etkilemektir. Bu, Kremlin’in politik zorlamayı yasal sistemin boşlukları üzerinden yürütme kapasitesini yansıtır.

a) Yasa Dışı Mali Akışların (IFF) ve Kleptokratik Sermayenin Rolü

Rusya, Batı Avrupa siyasetini etkilemek için geniş çaplı yasa dışı mali akışları (Illicit Financial Flows - IFF) kullanmaktadır. Bu akışların büyük çoğunluğu, Rusya’da bağımsız yargı ve savcılık organlarının olmaması nedeniyle teknik olarak Rus yasalarına göre yasa dışı kabul edilmeyebilir; ancak yine de malign amaçlar için kullanılan "meşrulaştırılmış" ve yozlaşmış sermayeyi oluşturur. Bu tür kleptokratik sermaye, Birleşik Krallık ve Kuzey Amerika gibi konsolide demokrasilerde siyasi partileri ve geniş siyasi yapıyı etkilemek amacıyla kullanılmaktadır.

Birleşik Krallık merkezli analizler, mevcut anti-kara para aklama mimarisinin bu tür devlet destekli kleptokratik akışlarla başa çıkmada yetersiz kaldığını göstermektedir. Mevzuatlar büyük ölçüde kendi kendini düzenlemeye ve durum tespiti kurallarına dayanmaktadır, ancak bu kurallar Rus devletini destekleyen yolsuz sermayenin amacına odaklanacak şekilde tasarlanmamıştır. Sonuç olarak, bu yasal boşluklar, Rusya'nın siyasi etki için birincil giriş kapısını oluşturmaktadır.

b) Enerji Lobiciliği ve AB Regülasyonlarının Etkilenmesi

Enerji sektörü, Rusya’nın mali ve politik nüfuzunun birincil kaldıraç noktasıdır. Rus enerji firmaları (Gazprom, Lukoil, Rosatom), AB düzenleyici süreçlerini kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirmek için yoğun lobi faaliyetleri yürütmüştür. Greenpeace Fransa tarafından hazırlanan bir rapora göre, bu şirketler, fosil gaz ve nükleer enerjinin AB'nin sürdürülebilir yatırımlar taksonomisine dahil edilmesi için lobi bağlantılarını kullanmıştır.

Taksonomiye gaz ve nükleerin dahil edilmesi, Rosatom’un (Rus devletine ait nükleer enerji şirketi) AB’deki potansiyel 500 milyar €’luk yeni nükleer kapasite yatırımından pay almasını sağlayacaktır. Ayrıca, gaz kapasitesinin taksonomi ile uyumlu bir şekilde genişletilmesi, Rusya'ya 2030 yılına kadar 32 milyar € ek gelir sağlayabilir. Bu durum, Rusya’nın AB enerji piyasasına olan bağımlılığı artırarak, Ukrayna’daki savaş bağlamında dahi Vladimir Putin’e AB üzerinde ek müzakere gücü vermektedir. Yaptırımlara rağmen, TotalEnergies, SEFE, Naturgy ve Fluxys gibi büyük Avrupalı şirketler, 2022-2024 yılları arasında Yamal LNG sözleşmeleri aracılığıyla Rus vergi gelirlerine yaklaşık 5.2 milyar dolar katkıda bulunmuştur. Bu, büyük şirketlerin kâr güdüsünün, ulusal güvenlik çıkarları ile çatışarak yaptırım rejimini dolaylı yoldan baltaladığını ve Rusya'nın ekonomik zorlamayı sürdürmesine olanak tanıdığını göstermektedir.

c) Batı Avrupa'da Siyasi Partilerin Finansmanı ve Karşılıklı İlişkiler

Rusya, Batı Avrupa'daki siyasi ortamı bölmek ve kendisiyle uyumlu müttefikler yaratmak için doğrudan finansman ve destek mekanizmalarını kullanmaktadır. Yabancı finansman, siyasi partileri, kampanyaları ve siyasetçileri etkilemek için kullanılmakta ve önemli siyasi kararlar (örneğin yaptırımlar) söz konusu olduğunda Rus çıkarlarını savunan bir nüfuz ağı oluşturmaktadır.

Seçilmiş Vaka İncelemeleri:

1.     Fransa: Marine Le Pen liderliğindeki Ulusal Cephe (şimdiki Ulusal Birlik/National Rally), 2014 yılında Rusya’dan 9.4 milyon € kredi almıştır. Bu finansal bağımlılık, partinin AB karşıtı ve Rusya yanlısı söylemlerini güçlendiren önemli bir vektördür.

2.     Almanya: Aşırı sağcı AfD (Almanya İçin Alternatif) partisi, olası parasal ödemeler ve Kremlin'in parti için bir "manifesto" taslağı hazırladığı iddialarıyla Rusya ile bağlantılıdır. Bu, Rusya'nın sadece finansman sağlamakla kalmayıp, Batı'daki siyasi partilerin ideolojik yönelimlerini ve iç gündemlerini doğrudan etkileme kapasitesini göstermektedir.

3.   Macaristan: Macaristan’da Fidesz yönetimi, Ukrayna karşıtı, Batı karşıtı ve Rusya yanlısı anlatıları sistematik olarak yaymak için güçlü bir merkezi propaganda aygıtı kullanmaktadır. Ayrıca, GRU'nun (Rus askeri istihbarat servisi) MNA gibi aşırı sağcı gruplarla işbirliğine göz yumarak, Kremlin yanlısı faaliyetler için uygun bir ortam sağlamıştır.

Bu asimetrik etki mekanizmaları sayesinde Rusya, nispeten küçük mali yatırımlarla, AB içindeki karar alma süreçlerinde kritik bir veto gücü veya engelleme yeteneği elde etmiştir. Bu durum, Avrupa'daki popülist ve AB karşıtı partilerin her seçimde güçlenmesiyle ilişkilendirilmekte ve AB'nin kolektif dış ve güvenlik politikalarının uygulanabilirliğini doğrudan zayıflatmaktadır.

IV. Bölüm Kritik Altyapıya Yönelik Hibrit Tehditler ve Gölge Savaş

Rusya'nın stratejik zorlaması, siber ve fiziksel etki alanlarını harmanlayarak Batı'nın kritik altyapısını ve toplumsal istikrarını hedef alan düşük eşikli eylemleri içermektedir. Bu, bir çatışma durumunda Batı'nın toparlanma kabiliyetini ve caydırıcılık algısını zayıflatmayı amaçlayan bir yıpratma savaşıdır.

a) Siber Savaş Kabiliyetleri ve Devlet Aktörlerinin Operasyonları

Rusya, siber alanda önde gelen bir aktör olarak kabul edilmektedir ve istihbarat servisleri (GRU, FSB ve SVR) siber casusluk, sabotaj ve dezenformasyon kampanyalarını yürütmektedir. İngiltere Ulusal Siber Güvenlik Merkezi ve ABD Dışişleri Bakanlığı gibi kurumlar tarafından yayımlanan raporlar, Rusya’nın agresif yaklaşımını doğrulamaktadır. Kayda değer siber olaylar arasında 2015 Bundestag hack’i ve 2017 Macron Leaks yer almaktadır.

En yıkıcı örneklerden biri, milyarlarca dolarlık finansal zarara ve tedarik zinciri kesintilerine yol açan 2017 NotPetya kötü amaçlı yazılım saldırısıdır. Bu, Rusya'nın siber saldırıları sadece bilgi toplama veya siyasi manipülasyon için değil, aynı zamanda uluslararası normları hiçe sayarak Batı ekonomilerine doğrudan ve geniş çaplı zarar vermek için kullandığını gösteren bir siber-ekonomik zorlama örneğidir. Rus siber saldırılarının etkileri, sistem kesintilerinin ötesine geçerek, Batı'dan gelen yaptırımlara yol açan dikkatsiz eylemlere dönüşmektedir.

b) Kritik Altyapı Sabotajları: Amaç, Yöntem ve Caydırıcılık Eşiği

Ukrayna'daki çatışmanın uzamasıyla birlikte, Rusya, savaş alanını Avrupa toplumlarının günlük yaşamına genişleten "Gölge Savaş" operasyonlarını yoğunlaştırmıştır. Bu düşük eşikli zorlamanın temel amacı, NATO’nun müşterek savunma mekanizması (Madde 5) eşiğini aşmadan, Batı toplumunda sürekli bir güvensizlik ve kırılganlık duygusu yaratmaktır.

Bu operasyonlar, kritik altyapıyı hedef alan fiziksel sabotaj eylemlerini içermektedir. Örnek olaylar arasında, Polonya-Ukrayna demiryolu koridorunda meydana gelen ve Ukrayna'ya mal taşıyan bir ray bölümünü tahrip eden kasıtlı sabotaj eylemi, Varşova'daki büyük bir alışveriş deposuna yönelik kundaklama girişimi ve Kopenhag, Berlin, Frankfurt, Brüksel ve Oslo gibi büyük Avrupa havalimanlarında insansız hava aracı (drone) görülmesi nedeniyle yaşanan aksaklıklar ve uçuş iptalleri yer almaktadır. Yetkililer, bu olayları giderek artan bir düşmanca faaliyet modelinin parçası olarak değerlendirmektedir.

Polonya, bu tehditlere yanıt olarak, demiryolu koridorlarını, lojistik merkezlerini ve diğer kritik sahaları sabotaj veya siber operasyonlardan korumak için on binlerce askeri personel ve siber birimleri konuşlandıran ülke çapında bir güvenlik girişimi olan "Operasyon Horizon"u başlatmıştır. Bu, Rusya'nın düşük eşikli zorlama taktiklerinin, hedef devletleri iç güvenliğe ve risk yönetimine büyük kaynaklar ayırmaya zorlayarak ekonomik ve politik yıpranma yarattığını göstermektedir.

V. Bölüm Kültürel ve Dini Alanın Enstrümantal İstasyonu

Rusya Federasyonu, geleneksel yumuşak güç eksikliğini telafi etmek için kültürel ve dini kurumları jeopolitik nüfuz ve zorlama araçları olarak kullanmaktadır. Bu strateji, Rus diasporasını bir etki aracı olarak görmekte ve dini muhafazakârlığı Batı karşıtı bir ideolojiyle harmanlamaktadır.

a) Russkiy Mir Doktrini: Diaspora ve Kimlik Politikalarının Jeopolitik Kullanımı

Russkiy Mir (Rus Dünyası) kavramı, 1990'ların sonlarında Kremlin'e yakın aydınlar tarafından tasarlanmış ve 2001'den itibaren Vladimir Putin tarafından siyasi söyleme dâhil edilmiştir. Doktrin, Rusya’yı "bölünmüş bir ulus" olarak görmekte ve "tarihi Rusya'nın birliğin restorasyonu" arzusunu vurgulamaktadır. Bu kavram, Rusya’nın çıkarlarının bir parçası olarak gördüğü "geniş bir Rus medeniyetinin" Batı gibi dış güçlere karşı korunması gerektiği iddiasıyla, ideolojik, politik ve jeopolitik boyutları birleştirmektedir.

Bu jeopolitik vizyonu desteklemek üzere kurulan Russkiy Mir Vakfı ve 50'den fazla "Rus Evi" adlı kültürel merkez, görünüşte Rus dili ve kültürünü teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Ancak Wilfried Jilge’nin analizine göre, Vakıf kısa sürede kendisini hem Rusya'daki Rusları hem de yurtdışındaki Rusça konuşan "compatriots"u kapsayan ulusal ve kültürel terimlerle tanımlanan "hayali bir topluluk" fikrini vurgulamıştır. Bu "diaspora imparatorluğu" kavramı, ulus devletler arasındaki sınırları kasıtlı olarak göreceli hale getirerek, Rusya Federasyonu'nun yurtdışındaki Rusça konuşan azınlıklar üzerinde "koruyucu" bir hak iddia etmesini meşrulaştırmaktadır.

b) Rus Ortodoks Kilisesi: Bilgi Savaşının Merkezi Aracı

Rus Ortodoks Kilisesi ve ona bağlı kurumlar, Kremlin’in yurtdışı etki operasyonlarında kritik bir rol oynamaktadır. Ukrayna'daki savaş çabalarında kilit bir araç olarak kullanılan Rus Ortodoks Kilisesi, ABD ve Batı Avrupa’daki cemaatleri aracılığıyla pro-Kremlin mesajlarını yaymak için platform görevi görmektedir.

Rus Ortodoks Kilisesine bağlı din adamları, NATO ve Avrupa Birliği'ni geleneksel Hristiyan değerlerine yönelik tehditler olarak çerçeveleyen anti-Batı anlatılarını yoğun bir şekilde yaymaktadır. Bu mesajlar genellikle "aile değerleri" veya "globalizme manevi direniş" gibi dini muhafazakârlık çağrıları kılıfı altında gizlenmektedir, ancak özünde bilgi savaşı işlevi görmektedir. Amerika'daki Rus Ortodoks Kilisesine bağlı kiliselerin (ROCOR) ABD'deki politika yapıcıları hedef alan istihbarat toplama veya yabancı etki operasyonları için araç olarak kullanılıp kullanılmadığı, ABD Temsilciler Meclisi'ndeki Cumhuriyetçiler tarafından soruşturma talebine konu olmuştur. Bu durum, dini kurumların sadece kültürel değil, aynı zamanda üst düzey stratejik istihbarat ve lobi aracı olarak kullanıldığını kanıtlamaktadır.

VI. Bölüm Batı'nın Dayanıklılık Mimarisi ve Karşı Tedbir Önerileri

Rusya’nın hibrit tehdit mimarisine karşı Batı’nın stratejik yanıtı, kurumsal kapasitelerin artırılmasını ve özellikle bilgi, finans ve kritik altyapı alanlarında dayanıklılığın güçlendirilmesini gerektirmektedir.

a) Stratejik İletişim ve FIMI ile Mücadele (EEAS Çerçevesi)

Avrupa Birliği, Dış İlişkiler Servisi (EEAS) aracılığıyla FIMI (Yabancı Bilgi Manipülasyonu ve Müdahalesi) ile mücadelede lider bir rol üstlenmiştir. EEAS, 2015'ten bu yana, özellikle Rusya'nın Ukrayna’ya yönelik saldırganlığı bağlamında, FIMI'yi tanımlama, analiz etme ve yanıt verme yeteneklerini önemli ölçüde artırmıştır. FIMI, AB'nin dış politikası, demokratik süreçleri ve küresel itibarı için büyüyen bir güvenlik tehdidi olarak kabul edilmektedir.

Analizler, Batı toplumunun Kremlin anlatılarına karşı genel olarak güçlü bir dirence sahip olduğunu göstermekle birlikte, Rusya’nın Global Güney (Multi-aligned Community) ile Batı arasındaki derin perspektif ayrılıklarını sömürmeyi hedeflediği tespit edilmiştir. Rusya'nın post-kolonyal söylemi araçsallaştırması ve Global Güney'deki etki operasyonlarının başarısı (Mart 2022 BM oylamasında 35 çekimser oy, bunların 17'si Afrika devletlerinden), Batı'nın stratejik iletişiminin küresel ölçekte, özellikle de post-kolonyal anlatılarla mücadele etme konusunda eksik kaldığını göstermektedir. Karşı tedbirlerin küresel anlatı savaşını da kapsayacak şekilde genişletilmesi gerekmektedir.

b) Yasa Dışı Mali Akışlara Yönelik Mevzuat Eksiklikleri

Rusya'nın mali nüfuz stratejisi, Batı'daki mevcut yasal boşlukları ustaca kullanmaktadır. Birleşik Krallık merkezli araştırmalar, Rusya'nın siyasi nüfuz için kullanılan "meşrulaştırılmış" kleptokratik sermayesi tarafından istismar edilen yapısal boşluklara sahip olduğunu vurgulamaktadır. Mevcut anti-kara para aklama mücadelesindeki yapılanma, sermayenin nihai amacından ziyade teknik yasallığına odaklanmaktadır.

Bu durum, gelecekteki politika yanıtlarının sadece kara para aklama tekniklerine değil, aynı zamanda siyasi nüfuz için kullanım amacına da odaklanmasını zorunlu kılmaktadır. Siyasi partilerin yabancı finansmanına karşı daha sıkı yasal ve düzenleyici çerçeveler oluşturulması gerekmektedir. Zira yabancı devletler, finansal yollarla yerel siyasi süreçlere müdahale ederek, ulusal egemenliği aşındırmaktadır.

c) Kritik Altyapı Güvenliği ve Siber Savunma Stratejileri

Rusya'nın hibrit tehditleri—özellikle kritik altyapıya yönelik düşük eşikli siber saldırılar, sabotaj girişimleri ve fiziksel aksaklıklar Batı'dan siber, fiziksel ve istihbarat savunmalarını tek bir entegre "hibrit savunma" stratejisinde birleştirmesini gerektirmektedir.

Polonya’nın, demiryolu ve lojistik merkezlerini korumak için 10.000'e kadar askeri personel ve siber birimleri konuşlandıran "Operasyon Horizon" girişimi, bu entegre yanıt modelinin bir örneğini sunmaktadır. Rusya'nın caydırıcılık eşiğinin hemen altında yürüttüğü yıpratma savaşına karşı koymak için, siber güvenlik uzmanlığı, askeri planlama ve sivil-asker koordinasyonu arasındaki sınırlar kaldırılmalıdır. Yüksek düzeyde koordinasyon ve hızlı kamuoyu bilgilendirmesi, siber saldırıların politik etkisini (2017 Fransa seçimlerinde görüldüğü gibi) önlemek için hayati öneme sahiptir.

VII. Bölüm Sonuçlar

Rusya Federasyonu’nun Batı'daki stratejik etki mimarisi, geleneksel yumuşak güçten ayrılıp Keskin Güç, yasadışı mali nüfuz ve hibrit zorlamanın entegre kullanımına dayanmaktadır. Kremlin, cazibeyle ikna edemediği Batı toplumlarını, bilgi manipülasyonu ve siyasi penetrasyon yoluyla içten zayıflatmayı amaçlamaktadır. Bu "sembolik işgal" modeli, demokratik kurumları, medyayı ve finansal sistemleri kasıtlı olarak araçsallaştırmaktadır.

Rusya, Batı’nın yapısal zayıflıklarını özellikle mali düzenlemelerdeki boşlukları, siyasi kutuplaşmayı ve post-kolonyal söylemlere karşı stratejik iletişim eksikliğini istismar etme konusunda başarılıdır. Rusya’nın amacı, sadece politikaları değiştirmek değil, aynı zamanda Batı’nın kendi sistemlerine olan güvenini kökten sarsmaktır. Rusya’nın kısıtlı ekonomik kapasitesine rağmen küresel çapta sunduğu yıkım yeteneği, Batı’nın kolektif güvenlik ve dayanıklılık stratejilerini yeniden değerlendirmesini zorunlu kılmaktadır. Batı’nın, bu hibrit tehditlere karşı koymak için mali şeffaflığı artırması, kritik altyapı savunmasını entegre etmesi ve Keskin Güç mekanizmalarını Soft Power’dan açıkça ayırt edebilmesi gerekmektedir.

Kaynakça

1.     Russia's Shadow War Against the West - CSIS, https://www.csis.org/analysis/russias-shadow-war-against-west

2.     Europe-Russia: Balance of Power Review  Ifri, https://www.ifri.org/en/studies/europe-russia-balance-power-review

3.     Understanding Russian Disinformation and How the Joint Force Can Address It, https://publications.armywarcollege.edu/News/Display/Article/3789933/understanding-russian-disinformation-and-how-the-joint-force-can-address-it/

4.     Social Media Weaponization: The Biohazard of Russian Disinformation Campaigns,

https://ndupress.ndu.edu/Media/News/News-Article-View/Article/2420792/social-media-weaponization-the-biohazard-of-russian-disinformation-campaigns/

5.     How the Russian Orthodox Church Became a Weapon of Political Warfare, https://www.fpri.org/article/2025/10/how-the-russian-orthodox-church-became-a-weapon-of-political-warfare/

6.     Russkiy Mir: "Russian World" - German Council on Foreign Relations (DGAP), https://dgap.org/en/events/russkiy-mir-russian-world

7.     Russia's shadow war: How the Kremlin uses sabotage to wear down Europe, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/russias-shadow-war-how-the-kremlin-uses-sabotage-to-wear-down-europe/

8.     Russian illicit financial flows and influence on western European politics - University of Birmingham,

https://www.birmingham.ac.uk/documents/college-social-sciences/government-society/publications/russian-illicit-financial-flows-briefing.pdf

9.     Russian cyber and information warfare and its impact on the EU and UK | Feature from King's College London,            https://www.kcl.ac.uk/russian-cyber-and-information-warfare-and-its-impact-on-the-eu-and-uk

10.  Soft Power: A Comparison between Britain, France and Russia https://www.cambridge.org/core/books/aseanrussia/soft-power-a-comparison-between-britain-france-and-russia/984ECCBFAAFF072C678C1A2E48D91DEE

11.  From “Soft Power” to “Sharp Power”: Revisiting the Conceptual Vocabulary, FULL EVENT, https://www.youtube.com/watch?v=QAmNcLYu-3w

12.  Sharp Power, Not Soft Power, Should Be the Target - Boston Review https://www.bostonreview.net/forum/forum-henry-farrell-bruce-schneier-democracys-dilemma/joseph-s-nye-jr-sharp-power-should-be-target/

13.  From Soft Power to Sharp Power: How Global Influence Is Becoming More Aggressive | by Juliano Menini Trindade - Medium https://medium.com/juliano-menini-trindade/from-soft-power-to-sharp-power-how-global-influence-is-becoming-more-aggressive-d7ca59afb771

14.  Russian information operations outside of the Western information environment - NATO Strategic Communications  Centre of Excellence https://stratcomcoe.org/publications/download/Russian-info-operations-DIGITAL.pdf

15.  New Research: Mapping the Political and Corporate Resistance to Europe's Phase-Out of Russian Energy | Razom We Stand https://razomwestand.com/new-research-mapping-the-political-and-corporate-resistance-to-europes-phase-out-of-russian-energy/

16.  Russian Diaspora as a Means of Russian Foreign Policy - Army University Press https://www.armyupress.army.mil/Journals/Military-Review/English-Edition-Archives/March-April-2018/Sencerman-Russian-Diaspora/

17.  Kremlin-Funded Media: RT and Sputnik's Role in Russia's Disinformation and Propaganda Ecosystem - State  Department https://2021-2025.state.gov/wp-content/uploads/2022/01/Kremlin-Funded-Media_January_update-19.pdf

18.  Information Integrity and Countering Foreign Information Manipulation & Interference (FIMI) https://www.eeas.europa.eu/eeas/information-integrity-and-countering-foreign-information-manipulation-interference-fimi_en

19.  Russian Disinformation Efforts on Social Media - RAND https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR4373z2.html

20.  Successfully Countering Russian Electoral Interference - CSIS https://www.csis.org/analysis/successfully-countering-russian-electoral-interference

21.  The “Macron Leaks” Operation: A Post-Mortem | Atlantic Council https://www.atlanticcouncil.org/wp-content/uploads/2019/06/The_Macron_Leaks_Operation-A_Post-Mortem.pdf

22.  'Russian doll' gas and nuclear lobbying threatens EU energy independence – new research - Greenpeace European Unit https://www.greenpeace.org/eu-unit/issues/climate-energy/46227/russian-doll-gas-nuclear-lobbying-taxonomy-eu/

23.  Investing in destabilisation: How foreign money is used to undermine democracy in the EU - European Parliament https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2021/653631/EXPO_STU(2021)653631_EN.pdf

24.  Foreign Electoral Interference Affecting EU Democratic Processes - APPF | European Parliament https://www.appf.europa.eu/cmsdata/277388/Foreign%20electoral%20interference%20affecting%20EU%20democratic%20processes.pdf

25.  Alternative for Germany (AfD): How the far-right party became the Long Arm of Russia and China - DER SPIEGEL

https://www.spiegel.de/international/germany/afd-spionageaffaere-russland-und-china-im-fokus-neue-enthuellungen-belasten-die-partei-1714480876-a-a1c05e64-b6bc-4c6b-844e-a78a32ec4f91

26.  Russia and the Far-Right: Insights from Ten European Countries https://icct.nl/sites/default/files/2024-04/Russia%20and%20the%20Far-Right%20Insights%20from%20Ten%20European%20Countries%20-%20A4%20e-book_0.pdf

27.  Did Putin win the EU elections? - Al Jazeera https://www.aljazeera.com/opinions/2019/5/28/did-putin-win-the-eu-elections

28.  U.S. Congress to investigate possible ties between Orthodox churches in America and Russian intelligence services https://risu.ua/en/us-congress-to-investigate-possible-ties-between-orthodox-churches-in-america-and-russian-intelligence-services_n160305