Kosova ile Sırbistan Arasındaki Gerginlikte Türkiye’yi Bekleyen Rol Nedir?
Kosova’da polise saldıran ağır silahlı, maskeli Sırp paramiliter grubun üyeleri, zırhlı araçlarla Kosova sınırını dağ yolundan sızarak geçtiler ve ülke içinde 15 km kadar ilerlediler. Olay sonrası ölen ve gözaltına alınanlardan arta kalanlar Sırbistan’a kaçtı. Şimdi Kosova, kaçan Sırp silahlı kişilerin Sırbistan’dan geri verilmesini istiyor. Belgrad bu isteğe sıcak bakmıyor.
Banyska Manastırı Olayını Kim Gerçekleştirdi?
Geçtiğimiz pazar günü, 24 Eylül’de ağır silahlarla donatılmış silahlı bir grupla (30 kadar Sırp) Kosova Polisi arasında çatışma yaşandı. Bu çatışmayla birlikte ülkede bir anda yılların gerginliği çok tehlikeli bir boyuta ulaştı.
Olay, plakasız iki kamyonun, Sırpların çoğunlukta bulunduğu Kosova’nın kuzeyindeki Banjska’da bir yolu kapatmasıyla başladı. Barikatı kaldırmak için olay yerine giden Kosova acil müdahale gücüne Sırplar ağır silahlarla saldırdı. İlk ateşle birlikte Kosova Arnavut’u bir polis öldü, üç polis de yaralandı. Bu arada Sırplar polisin önce ateş ettiğini, bu nedenle kendilerinin de ateşle karşılık vermek zorunda kaldıklarını iddia ediyorlar. Sırpların saldırıda zırhlı araçlara ilave olarak tanksavar silahları, kurşun geçirmez yelekler ve hatta dron kullandıkları iddia ediliyor.
Kosova’nın sadece 2.500 personeli olan Kosova Güvenlik Gücüne (FSK) bağlı birlikleri var. Ekipmanların ve araçların büyük çoğunluğu KFOR'dan (NATO’nun Kosova Gücü) sağlanıyor. Kosova’nın genel güvenliğini, sınırlarını halen KFOR sağlamaya devam ediyor. Olaylar esnasında KFOR devreye girmedi, FSK çatısı altında görev yapan polis müdahale etti.
Kosova polisinin ilave destek kuvvetlerini çağırmasıyla birlikte, silahlı grup Sırp Ortodoks cemaatine ait Banyska Manastırı’na kaçtılar. Ancak etrafları sarıldı ve uzun süren bir çatışma başladı. Manastır’daki ziyaretçiler ve rahipler kendilerini içeriye kitlediler. Nihayetinde dört saldırgan Sırp öldürüldü, yakalananlardan altısı polis tarafından terör suçlamasıyla gözaltına alındı. Geri kalanlar Sırbistan’a kaçtılar. Polis; 30 AK-47 tüfek, 6 makineli tüfek, 1 ağır zırhlı araç, 150 patlayıcı madde, dinamit, 100'den fazla askeri üniforma ele geçirdi.
Çatışmalar esnasında şehit düşen polis Afrim Bunjaku, binlerce Kosovalı vatandaşın katılımıyla toprağa verildi. Cenaze namazını Kosova Müftüsü Naim Tërnava kıldırdı. Kosova Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani'nin kararıyla, 25 Eylül günü ulusal yas ilan edildi. Ülke genelinde bayraklar yarıya indirildi, şehit polisin anısına tüm okullarda dersler başlamadan önce bir dakikalık saygı duruşunda bulunuldu.
Kosova’da polise saldıran ağır silahlı, maskeli Sırp paramiliter grubun üyeleri, zırhlı araçlarla Kosova sınırını dağ yolundan sızarak geçtiler ve ülke içinde 15 km kadar ilerlediler. Olay sonrası ölen ve gözaltına alınanlardan arta kalanlar Sırbistan’a kaçtı. Şimdi Kosova, kaçan Sırp silahlı kişilerin Sırbistan’dan geri verilmesini istiyor. Belgrad bu isteğe sıcak bakmıyor.
Kosova’nın Mitrovica şehrinin kuzeyinde Zveçan belediyesi sınırlarında bulunan “Banjska Manastırı” Sırp teröristler tarafından önceden hazırlanan, silah ve erzak depolanan, polisle ilk teması takiben bu manastıra önceden yapılan planın bir parçası olarak sığınıldığı anlaşılıyor. Manastırın adeta bir askeri üs gibi kullanılması, Kosovalı Sırpların belediyelere özerklik dışında Ortodoks kilise ve manastırlara da özerk yönetim istemelerinin, öyle sıradan masum bir istek olmadığını gösteriyor.
Sırbistan ve Kosova Arasında Gerginlik Artıyor
Olay sonrasında Kosova Başbakanı Kurti, saldırının Sırbistan Devleti tarafından yönetildiğini ve organize edildiğini savundu. Araçlardan birinde yakalanan Sırbistan resmi makamları tarafından verilmiş silah ruhsatını da kanıt olarak sundu. Silahın sahibi, Kosovalı Sırpların temsilcisi ve Belgrad destekli Srpska Lisa Partisinin üst düzey yetkilisi olması da Kosova yönetimini rahatsız etti. Bu arada, Kosova İçişleri Bakanı Xhelal Sveçla da Sırp saldırganların liderinin Kosova'daki en büyük Sırp partisinin (Srpska Lisa) başkan yardımcısı ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic'in yakın müttefiki Milan Radoičić olduğunu gösteren dron görüntülerini basınla paylaştı.
Milan Radoičić; 2018 yılında Sırp muhalif siyasetçi Oliver Ivanović'in Kosova'da uğradığı suikastla bağlantılı olduğu düşünülen birisidir. Organize suçlara karıştığı iddiasıyla ABD hükümeti tarafından yaptırım uygulanan, Kosova'nın kuzeyinde şüpheli faaliyetlerde bulunduğu iddia edilen sözde bir iş adamıdır. Sırbistan hükümetinden önemli inşaat sözleşmeleri almasıyla da tanınıyor. Radoičić bir dönem Srpska Lisa Partisinin başkan yardımcılığını da yapmış bir siyasetçi olarak ünlenmişti. Ancak yasa dışı faaliyetler yürüttüğü gerekçesiyle Kosova Devleti tarafından hakkında yakalama kararı çıkarılmıştı. Bunun üzerine Milan Radoičić faaliyetlerini Sırbistan merkezli yürütmeye başlamıştı.
Radoičić’in liderliğinde gerçekleştirilen saldırıy değerlendiren İçişleri Bakanı Sveçla’ya göre, "teröristlerin amacı İber nehrine giderek (de facto) özerklik ilan etmekti." Kurti, bundan sonra artık Kosova’da hiçbir şeyin eskisi gibi olamayacağını söyleyerek, Kosova’yı iyi günlerin beklemediğinin sinyalini verdi.
Öte yandan Sırp teröristlerin neden olduğu silahlı çatışma sonrasında bir açıklama yapan Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic ise, Kurti’yi Kosova’daki Sırplara acımasız bir etnik temizlik uygulamakla ve Sırplara ağır baskı sonucu bu saldırıyı yapmaya kışkırtmakla suçluyor. Vucic ayrıca bölgedeki NATO gücünün yaşananlara seyirci kalmasını da eleştiriyor. Vucic’e göre bu saldırı, Kosovalı Sırpları ülkeden kovabilmek için Kosova devletinin planlanmış bir oyunuydu. NATO bombardımanıyla yaratılan canavarı (Kosova Cumhuriyeti) asla tanımayacağız dedi. Sırbistan, Kosova’nın bağımsız bir devlet olduğunu kabul etmeye yanaşmıyor. Oysaki, 17 Şubat 2008 tarihinde uluslararası toplumun desteklediği Ahtisaari Planı’na istinaden Kosovalılar, Sırbistan’dan bağımsızlıklarını ilan etmişlerdi. Uluslararası Adalet Divanı, 22 Temmuz 2010 tarihinde Kosova’nın bağımsızlığının uluslararası hukuk ihlali oluşturmadığına hükmetmişti.
Vucic'in “Kosova’yı ziyaret edeceğim ve bunun için Kosova Başbakanı'na sormayacağım.” beyanını da kışkırtıcı buluyorum. Açıkça Kosova’yı bir devlet olarak tanımadığını ifade eden bir söylemin yansıması olarak Vucic’in sözlerini okumak gerekiyor. Nitekim Vucic’in bu talihsiz beyanını yorumlayan Kosova İçişleri Bakanı, eğer Vucic izinsiz gelirse, kendisinin Kosova’da gözaltına alınacağını açıkladı. Kosova bağımsız bir devletse, doğrusu da budur diye değerlendiriyorum.
Kosova ile Sırbistan Arasındaki Gerginlikte Türkiye’yi Bekleyen Rol
Türkiye, Kosova’da ve bölgede kalıcı barış ve istikrarın sağlanmasının tek yolunun diyalog olduğuna inanıyor. Bu nedenle Türk dış politikası, taraflar arasındaki diyalog sürecini desteklemeye odaklı sürdürülüyor. Sırbistan’la da iyi ilişkiler içinde olan Türkiye, bölgede istikrarın ve huzurun sağlanmasını teminen, Belgrad-Priştine Diyalog Süreci’ni destekliyor, gerginliği yatıştırıcı bir rol oynuyor.
Bu arada 10 Ekim 2023 itibariyle Türkiye, KFOR’un komutasını devralıyor. Kosova bölgesinde Barışı Destekleme Harekâtı kapsamında NATO önderliğinde kurulan Kosova Kuvveti (KFOR) görev yapıyor. KFOR’da NATO üyesi 23 ülke ve NATO üyesi olmayan 8 ülke olmak üzere toplam 31 ülkenin askeri bulunuyor. Türkiye de KFOR’a asker gönderen ülkeler arasında yer alıyor. Türkiye; hâlen KFOR’da bir Motorlu Piyade Bölüğü, İrtibat ve İzleme Timleri ile NATO'nun Kosova'da yürüttüğü harekâta destek veriyor ve Kosova Silahlı Kuvvetleri unsurlarını eğitiyor.
Türkiye zor bir dönemde KFOR’da komutayı alıyor, büyük bir sorumluluk üstleniyor. Türkiye; Kosova'da tekrar bir savaşın başlamasına müsaade etmeyecek, çatışmaları önleyici, adil ve mümkün olduğunca aktif tarafsız bir politika izlemek durumundadır. NATO'nun Kosova'daki Barış Gücü KFOR’un varlığı ve komutasının Türk bir komutanda oluşu fırsatı bölge barışını tesis edecek şekilde iyi değerlendirilmesi zaruriyeti bulunmaktadır. Vucic’in Kosova'nın kuzeyindeki tüm güvenlik sorunlarıyla KFOR’un ilgilenmesini istemesi bu manada iyi kullanılmalıdır.
Kaynakça
Altuğ GÜNAL, 26 Eylül 2023, https://twitter.com/GunalAltug/status/1706396526958797137?t=p2HzQQwb0i39DRwFEdZkOg&s=08
Voice of Levant, 25 Eylül 2023, https://twitter.com/VoiceOfLevant/status/1706349879298023674
Hüseyin FAZLA, “Kosova ile Sırbistan Arasında Savaş mı Çıkıyor?”, STRASAM, 1 Haziran 2023, https://strasam.org/ua-iliskiler/uluslararasi-sorunlar/kosova-ile-sirbistan-arasinda-savas-mi-cikiyor-2022