Bir Nefes Felsefe (Son Bölüm): Açık Toplum İçin Her Daim Felsefe
“Açık Toplum İçin Daim Felsefe” diyebilmek için laik, demokratik ve hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti İlahiyat fakültelerinde felsefe, kelam ve tasavvuf disiplinlerinin eş güdümlü okunması geleneği devam etmelidir. Çünkü ...
Bir Nefes Felsefe 34: 19 Mayıs 2023 Türk Felsefesi İfadesi “Ayrıksı” mı?
Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran iradenin niçin Anadolu’ya çekilerek bir devlet kurmayı tercih ettiğini, bu toprakların jeo felsefi açıdan okunması için Türkistan-Türkiye kültürel sürekliğini, düşünce ve yurt ilişkisi ...
Bir Nefes Felsefe 33: Türkiye Cumhuriyeti’ne Aidiyet Hissetmenin Temeli Olarak Türk Felsefesi
Türk tarihi ve coğrafyasında düşüncesi ve kültürünü dünyaya evrensel mesajlar verecek bir güçte felsefenin diliyle anlatımını, bu anlamda iye Cumhuriyeti ile başlatmak tutarlıdır. Çünkü Felsefesinin, ...
Bazen İyi Bir Şey Yapmak Yetmez, Doğru Şeyi Yapmak Gerekir
Her gün aynı şekilde, bu sefer takıma girmesi lazım, oldukça sıkı antrenman yapıyor. Antrenör biz voleybol takımı için oyuncu seçiyoruz diyor. O ise altı aydır basketbol antrenmanı yapıyor. Elemelerde antrenör onu ...
Hayat Mücadelesi
Aslında hepimiz için hayat mücadelesi dediğimiz şey doğumla başlar ve ölümle biter. Bu zaman dilimi içeresinde insanların yaşamlarını sürdürebilmesi ve hayattan istediklerini alabilmesi için sürekli bir mücadele içinde olmak ve ...
Bir Nefes Felsefe 32: Türkiye Cumhuriyeti Kuruluş Felsefesini Anlamak: Anadolu ve Jeopolitik Duyarlılık
Temelde farklı içerikleriyle ortaya çıkan bütün fikirler ve akımlar, kuruluş aşamasındaki mahiyet ve hüviyet işkisindeki sorunları çözmeye yönelikti. Osmanlıcılık, İslâmcılık ve Türkçülük politikalarından en sonuncusu ...
Dostluk ve Vefa
“Maviye çıkardı çocukluğumuz. Ne yana dönsek umut, kime tutunsak vefa. Çaldılar ceplerimizin çocukluğunu” demişti şair. Ah Attila İlhan ah! Nasıl da yalın ve içten bir Türkçe dile getirmiştin kaybolan değerlerimizi. Ben de ...
Çivisi Çıkmış Dünya
Kendine gel diye şehirlere ve şehirlerin havasına ayar vermeye çalıştığımız oluyor esprili bir şekilde. Oysa espri değil, bir gerçeği yaşıyoruz. Dünyanın isi çıktı diyenlere haklılık payı vermiyor değilim. Gerçekten ...
Bir Nefes Felsefe 31: Kavram Keşfetmek ve Üretmek Sanatı Olarak Felsefe: Düşünce-Yurtluk İlişkisi Kurmak
Biz de Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmaya katkıda bulunmak için İskenderiye hattı üzerinden Musevî ve İsevî öğretileri içerip Atina ve Ege şehirlerine taşınan felsefeyi, Büyük İskender’in Doğu seferiyle birlikte ...
Bayrama Özel
Komşuluk diye bir güzellik tanırdık biz. Nereye taşındı, bir bilen var mı? Hiç. Bu son olaylar ve bayram normal rutinimi bozup bu yazıyı yazmama sebep oldu. Belki mutsuzluğun, alabildiğince yalan dolanın kol gezdiği bu günlerde ...
Bir Nefes Felsefe 30: Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Felsefesini Anlama Çabası: Anadolu’yu Jeo-Felsefi Açıdan Okumak
Tarihte sürekli bir devlet geleneğine sahip kadim milletlerden biri olan Türkler, Doğu ile Batı âlemini birbirine bağlayan ve yüzyıllarca medeniyet mihveri olan İpek Yolu üzerindeki toprakları fethetmişler, zaman ve mekânın ...
Yaşamı Yönetmek Felsefesi
Zaman denen şeyi de yaşamın ölçütü olarak insan kendine uyarlamıştır. Sizce, neden insan yaşamı zaman haline dönüştürüp, anlam ve değer katmak için emek harcıyor? Bu soruyu, “Doğal ölüm gerçeği karşısında yaşam ...
Yalansız Bir Dünya Olur mu?
Yalanlar, kimi zaman gerçeğin üzerini örter, kimi zaman da kendilerine ait sanal da olsa bir gerçeklik oluştururlar. Ne kadar dürüst olursanız olun, herkes, her gün bir şekilde yalan söyler. Yalan söylememenin tek yolu, hiç kimseyle ...
Bir Nefes Felsefe 29: İslam Medeniyetinin Güncel Sorunlarını Aşabilmesinde Yöntem Sorunu Olarak Tarihsellik
Önceki yazıları okuyanlar bilir, bir süredir, tarihsellik, evrensellik müzakeresi yapıyoruz. Yetkin Düşünce (5/20:2022) dergisinin ilgili dosyası için yöneltilen son soru şöyleydi: İslam medeniyetinin güncel sorunlarını aşabilmesi ...
Güzele Özlem ve Umut
İnsanlar Dünya'nın neresinde olurlarsa olsunlar nerde bir güzellik varsa hep onun peşinde olmalıdır. Oysaki, günümüz insanı aç gözlülükle hiç yorulmadan ne zaman çok zengin olurum derdinde, toprak kirlenmiş, yer altı su ...
Bir Nefes Felsefe 28: Tarihsel Bir Olgu ve Olayı Anlamak: Müstağni Olmadan Müstakil Olmak Mümkün Değil mi?
Düşünürler yoldaşımız, yol başçımız ise Hz. Muhammed (sav). Bu nedenle Mantık dersinde mantıksal çıkarım olarak kıyas ve türleri üzerinde dururken, Muaz b. Cebel hadisini merkeze alırız. Farabi’nin İlimlerin Sayımı adlı ...
Bir Nefes Felsefe 27: Tinsel Bir Anlama Çabası Olarak Kur’an’ın Tarihsel ve Evrensel Okunması
“Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak” projemizi Muallim-i Sani Fârâbî ile başlatıyoruz; çünkü o, felsefeyi asli yurduna geri getiren kişidir. Bundan kastım Muallimi evvel Aristoteles’in Büyük İskender’in katkısıyla ...
Görünenin arkasındaki gerçekleri görebilmek.
İnsan ne kadar yüksek standartta yaşarsa yaşasın, içinde kopan fırtınalar vardır, bir boşluk vardır. Duygu ve duygusuzluk gibi, sevgi ve tevazu gibi görmezden gelmeleri, yüzleşememeleri vardır. Yani herkesin bir eksiği ve ...
Normal İnsan ve Aykırı İnsan Davranış Modelleri Nedir?
Herhangi bir işletmede sorun çıkaranlar pek sevilmez. Herhangi bir siyasi partide görev aldıysanız, o zaman genel başkanın hoşuna gitmeyen şeyler söylemekten kendinizi alıkoymanız beklenir. Format budur, beklenti böyledir. ...
Bir Nefes Felsefe 26: Tarihsellik, Tarihsicilik, Evrensellik: İman Sınavı mı?
Üniversite öğrenciliğim ve asistanlığım döneminde bu kavramları yoğun bir şekilde tartışıyorduk. Tarihsellik evrenselliğin karşıtı mıdır yoksa mitolojik olanın mı, derken mitolojiden ne kastettiğinizi anlamadım. Çünkü ...
Kuantum Sıçraması Diye Bir Şey Var mı?
Kuantum teorisi dediğimiz bir teori var, bu teorinin dayandığı standart model denen bir atom altı parçacık modeli üzerine birtakım hesaplar yapılmış, birtakım deneylerle de bu model test edilmiş. Şu ana kadar da modelin yanlış ...
Fas Gezi Notu 3: Fas Marakeş’de Bir Şehir; Fes:
Burası da Unesco Dünya Kültür Mirası içinde. Kütüphanesi bir nevi dünyanın hafızası niteliğinde. Alanım açısından söyleyecek olursam, İbni Tufeyl'in yedi bin yedi yüz beyitten oluşan "Urcuze fi't-tıb" adlı eserin tek nüshası ...
Aydın Olmak
Çoğu yazımda belirttiğim gibi İnsanlar, iç güdülerinin değil, düşünce güçleri ve duygu yeteneklerinin yönlendirmesine olanak veren özgür iradeye sahiptirler. Özgür irade beraberinde iyi-kötü, doğru-yanlış, günah-sevap ...
Bir nefes felsefe #25: Türkler Farsçayı Resmî Dil Olarak Kullanırken Nasıl Türkçe Felsefe Yapabilirler ki?
Bize göre, Türkçe felsefenin gelişim sürecini incelemeye başlamayı XI. yıldan sonra Anadolu bölgesinde Oğuzlar tarafından kurulup geliştirilmiş olan Türk yazı diliyle olacaktır. Batı Türkçesi olan Oğuzca’nın XIII.- XV. ...
Düşünce, Akıl ve Bilgi Üzerine
“Aklın gücüne hiçbir engel karşı koyamaz” demiş Roma İmparatoru ve aynı zamanda bir filozof olan Marcus Aurelius. Albert Einstein “insan aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye erişemez” derken, Çinli yazar ve dil ...
Saçma Sapan Şeyleri İtirazım Var Desem, Duyulur mu?
Evet İtirazım var! Günlük yaşamımızda o kadar anormal ve can sıkıcı olaylarla karşılaşmaya başladık ki itiraz etmemek elde değil. İnsanların birbirlerine hoşgörü gösterememelerine, sürekli sorun çıkarmalarına itirazım ...
Bir Nefes Felsefe 23: Felsefeyi Anadolu’da Yurtlandırmayı Cumhurbaşkanlığı Forsu Üzerinden Okumak
Cumhurbaşkanının bulunduğu her yerde; bayrak direğinde, çalışma masasında, makam arabasında yer alan fors, 1922 yılından beri kullanılmaktadır. Bir güneş ve etrafında 16 yıldız olarak yer alan simgeye Cumhurbaşkanlığı Arması, ...
Kendi Aklınla Doğru Yolu Bulmak
İnsanı sabah yatağından heyecanla kaldıracak bir amaç, birkaç yakın dost, hayata karşı umutla bakmak, olabildiği ölçüde yalın yaşamak biz faniler için temel amaç ...
Başka Dünyalarda Yaşıyoruz
Var olmasam farkında olamam ki! Buradan acaba yaşamın varlığının ne kadar gerçek olduğuna nasıl emin olabiliriz diye bir soru takılıyor aklıma. Anlamaya çalışıyorum. Varım ki anlamaya çalışıyorum, siz de varsınız ki, bu ...
Siyasette Zihniyet Değişimi Neden Gereklidir?
Zihniyet değişimlerine toplumlardan bazıları devrim diyor. Bense, buna "toplumun doğruyu bulma çabası" diyorum. Eğer bir ülkeyi, bir araç, örneğin tren gibi düşünürsek, onu kullanan makinist makas değiştirirken usta ve işini ...
Geçerken felsefe: İslam Felsefesinin Özgünlüğü ve Türkistan-Türkiye (Anadolu) Hattındaki İzdüşümleri
Hz. Muhammed’in getirdiği ilahi vahiyler ışığında hikmet/felsefe tarihiyle yüzleşip, kendine özgü yeni bir bilgi, bilim ve medeniyet tasavvuru oluşturdu. Bu bağlamda ilk Müslüman filozof olarak bilinen Kindî, kendisinden önceki ...
“Kendini Bilmek” Ne Demek?
Kendini keşfetmeyen bir insan kendini bilebilir mi? İnsan kendisine bir ayna da bakar gibi bakmaya başladığından beri, yani kendisini sanki iki kişiymiş gibi bölüp aynı anda izleyen hem de gözlenen olma yetisini geliştirdiğinden beri, ...
Deprem ve Gerçekler
Her şeyden evvel, olanlardan ders alınmadıkça, sorumlulardan hesap sorulmadıkça, akla ve bilime sığmayan gerekçelerle hatalarımızı örtmeyi sürdürdükçe bugün içine düştüğümüz zafiyeti tekrar yaşamamızın kaçınılmaz ...
Bir Nefes Felsefe 22: Türk Metafiziğinin İslam Öncesi Temelleri
Türk Müslümanlık Tasavvurunu Arap ve Fars Aklının ürettiği tasavvurdan farkını korurken, Hz. Muhammed (sav) getirdiği sistemden önceki Peygamberlerin öğretisine sahip olan Türklerin de farklı alfabeyle ürettiklerini ...
Bir Kartal Gibi Kendimizi Yenilememiz Mümkün mü?
Kartallar n uzun yaşayan kuş türlerinden biridir. Yetmiş, seksen yıl ömürleri vardır. Lakin kırklı yaşlarına geldiklerinde önemli bir seçim yapmaları gerekir. Uzun ve snek pençeleri yıllar içinde yıprandığı, keskin gagaları ...
Umut, Yaşamın Anahtarıdır
100 yıl önce bu ülkeyi düşmandan temizleyen atalarımız gibi tüm deprem enkazını kaldırır, 11 ilimizi sil baştan yeniden kurarız. 100 yıl önce tüm ülke yıkıktı. O devirde 13 milyon kadar ancak olan Anadolu insanı bu ülkeyi yeni ...
Bir Nefes Felsefe 21: Türk Rönesansı ve Metafizik Temelleri
Biz Türkçe felsefenin ve metafizik temellerini İslam felsefesi bağlamında incelemeye başlamanın ancak XI. yüzyıldan sonra Anadolu bölgesinde Oğuzlar tarafından kurulup geliştirilmiş olan Türk yazı diliyle olması şartıyla ...
Fay Hatlarından Uzakta Erdemli Bir Yaşam Mümkün mü?
Doğayla uyumlu yaşamak, doğayı okuyarak bir yaşam sürmek, yer bilimcilerini dinlemek ve bilimin sesine kulak vermek, rantın esiri olmamak, fay hatlarından uzak durmak, depremlerin ve diğer doğal afetlerin zararlarından mümkün olduğunca ...
Deprem Sonrasında Belirginleşen Ahlâk ve Üslup Sorunumuz Üzerine Düşünceler
Basın-yayın organlarının yaygınlaşmasıyla siyasette çok seslilik artarken kalite düşmüştür. Bu durum, genel seçimlerin yaklaşmasıyla rahatlıkla gözlemlenebilmektedir. Siyasi parti liderleri propagandalarını milletin faydasına ...
Bir Nefes Felsefe: İlk Felsefe Olarak Metafizik: İlahiyat
Aristoteles’i ilk öğretmen, İbn Sînâ’yı da ikinci felsefe öğretici olarak Bacon ile birlikte doğrulanabilirlik kavramı merkezli bir anlayış oluşmaya başladığını, metafiziğin de gevezelik olarak görüldüğü dönemler ...
Bir Nefes Felsefe 19: Metafiziği Boş Gevezelik ve Boşboğazlık Olarak Görmenin Temeli Var mı?
“Bir Nefes Felsefe 18” de, Müslüman filozofların hikmetlerin hikmeti, sanatların sanatı olarak gördükleri felsefe-i ula’nın yani metafizik ve yukarıdaki iddiada bulunan düşünürlere dairdi. İronik olan metafiziği boş kuruntular ...
Anlamak, Anlatmak ve En Önemlisi de Anlaşılmak Felsefesi
Mevlâna der ki, "insanlar seni yanlış anladığında dert etme, duydukları senin sesin, fakat aklından geçirdikleri kendi düşünceleridir." ...
Felsefenin Şarkı Sözlerindeki Hali
Bir Israil melodisinin üzerine Türkçe sözler yazılan "Hayat Bayram Olsa" dinletisini büyük bir huşu içinde sabahın sessizliğinde dinleyip, mazimde hatıralarımı yad ettim. 70’li, 80’li yıllar geldi birden gözümün önüne. ...
Her İnsan Serumuyla Yaşar
Geçmişin ve geleceğin tırnakları öylesine güçlü bir biçimde geçmiştir ki üzerimize, tam o n büyüsüne kapılacakken, bir hatıranın izdüşümü ya da bir ihtimalin korkusuyla sıçrayıveririz aniden ve yok ederiz o güzelim ...
Bir nefes felsefe 18: Metafizik; Boşboğazlık ve Kuru Gürültü Müdür?
“Evet öyledir, metafizik anlamsızdır, gevezelik ve boş kuruntulardan ibarettir”, derler Pozitivistler. Deneysel felsefenin/bilimin kurucusu, Batı yeniçağ pozitivizminin kurucu sayılan Roger Bacon ile birlikte doğrulanamayan yani deneyin ...
Ahlâk ve Erdem Üzerine Felsefe
Felsefenin bir alt dalı olan Etik (ahlak felsefesi) İslam, Hristiyanlık ve Musevilik dinlerinin dışında bir ahlak ve erdem anlayışının da geliştirilebileceğini gösteren en önemli alandır. ...
Sokrates'in Savunması
“Filozof” kelimesi, Yunanca philei ve sophia kelimelerinin yan yana gelmesi ile oluşturmuştur. Bu kelime başta "bilgi ve lgelik dostu" sonra ise lgiye can veren, onu sorgulayan anlamına gelmektedir. Bunun ön koşulu da, lgisizliğin ...
Bir Nefes Felsefe 17: Gazzâlî; Devlet Görevlisi mi, Bir Sistem Düşünürü mü?
“Gazzâlî felsefe karşıtı, siz bu nedenle bunları söylüyorsunuz” hususuna gelince mesele, ben de müzakereyi bırakmıştım. Oysa sunumda felsefî düşüncede eleştirellik esastır ve temel sorular aynı ama verilen cevaplar akımlara ...
Hayaller ve Gerçekler Felsefesi
Bir başkası gibi davranıp bir başkası gibi yasamaya başladığımızda, kendimizle birlikte hayallerimizi de terk ediyoruz aslında. Kendimiz gibi olmaktan vazgeçtiğimiz anda hayallerimizden de vazgeçiyoruz ve bunun bedelini mutsuzlukla ...
Biraz felsefe, biraz psikoloji
Ego sahibi insanın tek derdi, kültürel ve toplumsal inançlarla belirlediği kendine ait öz sınırlarının güvenliğini tehdit eden her şeye karşı korunmaktır. Bunun için de kendi içinde tutarlı birçok savunma mekanizması ...
Bir Nefes Felsefe 16: Tehâfütü’l-felâsife; Filozofların Tutarsızlığı mı; Yoksa Gazzâlî’nin Yönlendirme ve Yanıltmacası mı?
Bilindiği üzere Tehâfütü’l-felâsife ile filozofların tutarsızlıklarının üç meselede tekfir diye nitelemesi temelde kozmolojik bir soru olan Evrenin ne zaman ve nasıl yaratıldığına dair açıklamaların önce itikâdî alana, ...
Bir Nefes Felsefe 14: İslam Dünyasında Felsefeyi Bitiren Gazzâlî mi?
Gazzâlî’’nin aldığı eğitimler genelde dini disiplinler (fıkıh, hadis, kelam/akaid, gramer) tahsili gördüğünü ama Tanrı’nın evreni nasıl yarattığını inceleyen matematik, geometri, astronomi, fizik gibi müspet ilimlere dair ...
Hayat Treni Duraklarda Birilerimizi Bıraksa da Hayat Devam Ediyor
Trenden ineceğimizi bilsek de ne zaman ineceğimizi bilmemek bir muamma hepimiz için. Aslında en güzeli bu muamma, yani bilmemek. Tren yolculuğunu insana ‘sonsuz bir yolculuk’ hissettiren şey de bu durakların hangisinde ineceğimizi ...
Bir Nefes Felsefe 13: Kaç Gazzâlî Var?
Ebu Hamid Gazzâlî (1058-1111), fakih, mantıkçı, mütekellim, sûfî niteliklerine sahip ve İslam düşüncesinde dönüm noktası olan bir âlimdir. Selçuklu döneminin özellikle de Nizamülmülk’ün himayesinde makam ve mevki ...
Bilim, Felsefe ve İnanç Dünyasında Bitmeyen Kavga: Bölüm-3
Gazali ve Rüşt, İslam dünyasında iki mihenk taşıdır. Bu iki alimin bilinmesi, İslam dünyasındaki çoğu şeyin köklerinin anlaşılabilmesinin ...
İnanç, Felsefe ve Bilim Dünyasında Bitmeyen Kavga: Bölüm-2
Avrupa'da "Averroes" olarak bilinen İbn-i Rüşt'ün babası Kurtuba kadılığı yapan bir alimdi. Eğitim hayatına seçkin hocalardan dersler alarak başlayan İbn-i Rüşt, temel dini ilimleri babasından öğrendi. Dini eğitim yanında Ahlak, ...
Bir Nefes Felsefe 12: İslam felsefesini “analitik” okumak da nerden çıktı?
Dikkatli bir “okur”, “İslam Felsefesi öncülerini çağdaş elsefe içinde var olması yönünden canlı igürler olarak ele aldığınızı belirtiyorsunuz. Bunun da karşılaştırmalı elsefe yapmanın ötesinde İslam ilozoflarıyla ...
Karizma Doğuştandır
Bir insanın karizmatik olup olmadığı, ilk bakışta anlaşılır. Fakat o insanı karizmatik yapanın ne olduğunu tarif etmek zordur. Nicole Torres, “Karizmayı tanımlamak zordur ama insan karizmatik birisini gördüğünde hemen anlar.” ...
Bir Nefes Felsefe: 11 “Evrendeki her şey canlıdır” ve “Her şey Tanrı’yı zikreder”
Bir dönem Din Felsefesi dersine girişte faydalandığım “Putların Alacakaranlığı”ndan sıyrılma çabasında olan Friedrich Nietzsche’nin dediği gibi, Thales, efsane ve alegoriden sıyrılmaya çalışmıştır, çünkü bunlarla ...
Bir Nefes Felsefe 10: Fârâbî, Nübüvvet’i Siyaset Felsefesinin Merkezine nasıl yerleştirdi?
Aristoteles’in ilimleri teorik, pratik ve poetik şeklindeki üçlü tasnifiyle Kindî’nin beşerî ve dinî ilimler tarzındaki ikili tasnifine göre Fârâbî’nin dil, mantık, tâlimî, ilâhîyat ve medenî ilimler şeklinde daha kapsamlı ...
Din ve Bilim Arasında Nasıl Bir İlişki Var?
Emile Durkheim, “Din, bir cemaatin meydana gelmesini sağlayan ayin ve inançlar sistemidir.” demiştir. Durkheim bu tanımında, dinin toplumdaki sosyal fonksiyonunu esas ...
Vazgeçebilmek kolay mı?
Ne kadar k bağlanırsan, vazgeçmek o kadar zor mu olur? Bu yüzden insanoğlu, küçük bir varsayım olsa da; bir gün vazgeçebilme ihtimaline karşılık, elinden geldiğince her neyse tüm benliğiyle, varlığıyla bağlandığı şeye, ...
Bir nefes felsefe 9: Tanrı Evreni Nasıl Ve Niçin Yarattı?
“Bir Nefes Felsefe”ye dair önceki yazılarımızda belirttiğimiz üzere, Tanrı ve evren arasında birleşme, özdeşlik ve birbirine bürünme (ittihat ve hulul) durumu yoktur. Peygamberler, Ruhu’l-kuds ve/ya Cebrail denilen aracı ...
Maddeden Ruha Geçiş
Sevgi ile vücudumuzda kim bilir ne gibi hormonlar devreye girer, hemen yüzümüze bir gülümseme gelir mesela, mutluluk bambaşkadır, endorfin diyorlardı galiba adına salgılanan hormona. Korku ise çok daha değişik kimyasal ve fiziksel ...
Bir Nefes Felsefe 8: “Hikmetü’l-Meşrikiyye” İfadesi “Doğu Felsefesi” Ne Karşılık Gelir mi?
Felsefesinin ana işlevinin analiz olduğunu söyleyen Analitik Felsefesi gibi Batı Felsefesi ifadesi de bütün dayatmalara rağmen flu. Antik Grek felsefesinin önde gelen filozofları Sokrates, Platon ve Aristoteles’in yorumlarının Büyük ...
Bir Nefes Felsefe 7: Müslüman Filozoflar, İslamiyet’in İlk Dönemindeki Teo-politik Çatışmaları Aşabildi mi?
İslam felsefesini bir sistem olarak kurgulayan ilk filozof olan Farabi’nin bu gerilimlerin farkında olarak ilimler tasnifi ve yöntem meselesini daha ayrıntılı incelemesi, ilk dönem iç savaşları ve ortaya konulan ...
İlk İslam Filozofu Kimdir?
Kindî’yi tercümeler ve felsefeye olan katkıları açısından önemsiyoruz. Ama bize göre ondan önce Câbir filozof olarak nitelenmeyi hak eder. Horasan'ın eski başkenti Tus'ta büyüyen ve eğitim alan aynı zamanda müspet ilimler yani ...
Ahlak ve Erdem
Hayat r serüven, zlerde onun içinde rolleri çilmiş oyuncularıyız. Her rimiz kendi yaşamlarımızda, perdenin ne zaman kapanıp, sahneden ineceğimizi lmeyen sanatçılar gibiyiz. Hayatlarımızın olgularına baktığımızda zi ...
“İnsan Yedisinde Neyse Yetmişinde Odur” Sözünün Ahlak Felsefesindeki Karşılığı Nedir?
İslam Ahlak Felsefesini, üç temel soru/nu (özgür rade, doğru eylem ve en yüce yi) merkezli nceleyip özgür radeye sahip olan kişinin, seçeneklerini rasyonel bir şekilde değerlendirip, doğru bilgiye uygun davranmasını (salih amel) ...
Geçmişimizle Barışmak Neden Gereklidir?
Geçmişi reddetmek daha iyi bir gelecekten vazgeçmektir. İnsan geçmişinin bir ürünüdür. Geçmişini her insan olgunlukla, her ne yaşandıysa kendi kimliğinin bir parçası olarak kabul etmeli, geleceğinin onun üzerinde yükseldiği ...
Doğa Bizlere Ne Kadar Adil Davranıyor?
Doğaya müdahale etmek ne kadar adil? Ne kadar etik? Birgün olur da birileri Tanrı rolü oynamaya karar verirse, olabileceklerin farkında olan var mı? Ya o Tanrı rolüne soyunan bir gün nlerle oynayarak bambaşka yaratıkların meydana ...
İslam Felsefesi Karşıtlığının Temelinde Yatan Meşşai Filozofları Tekfir Etmek Ne Derece Tutarlı?
Kindi, Farabi, İbn Sina ve İbn Rüşd gibi çok tanınan filozofların temsil ettiği Meşşailik ekolü, s'in Arapçaya çevrilen kitaplarının yanı sıra onun Yeni Platoncu yorumcuları tarafından yazılan şerhlerinden ve ...
Hayatı Iskalamadan Yaşamak Mümkün müdür?
Keşke biri de beni silkelese diyeceğim ama gerek yok ki. Ben zaten onu kendi kendime yapıyorum. Akdeniz’in tuzlu ve ılık sularına salarken düşüncelerimizi, yitirilen sevgileri niye daha evvelden fark edemedik diye kendimizi sorgularız. ...
İslam Felsefesinin Oluşum Sürecinde Yerli ve Yabancı Kaynakların Tasnifi Tutarlı mı?
Felsefenin temelde seçenekleri artırmak ve olası çözüm önerilerine katkıda bulunmayı hedeflemesinden dolayı Muaz b. Cebel hadisini örnek göstererek, bir sorun karşısında ne yaparsınız dediğini hatırlatırız: İlk önce ...
Bir Nefes Felsefe: Bağlanmanın Kökenine İnmek
Bir Tanrı’ya inanan teist, monist inanmayana ateist mi materyalist mi denir diye sormayalım şimdi, çünkü bir de transteizm var, ateistik veya ateistik olmayan bir din felsefesi imkânını araştıran. Yine pateizm yani apati ve teizm/ateizm ...
Korkunun Ecele Faydası Yok
İnsan hayatında bu hislerden en baskın olanı ise korku. Gerçi canlılar aleminde de korku baskın bir duygu. Evet, korku yaşamın devamı için bilinçaltımızda geliştirdiğimiz bir duygu. Tarih boyunca sürekli bir şeylerden korkmuşuz ...
Türk Düşüncesi mi? Türk Felsefesi mi?
“Türk Düşüncesi mi, Türk Felsefesi mi?” sorusu üzerinde “tefekkür” etmeye çalışacağız. Felsefe tarihi içinde Türklerin varlık, bilgi ve değer üzerine ürettiklerini “Türk Düşünce Tarihi” bağlamında incelemek mi, ...
Statü Manyakları
Statüye olan düşkünlük ve statü arayışı yse insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar tarihin en eski dönemlerinden beri sıklıkla sosyoekonomik görünür sebeplerle toplumu sınıflara ayırmışlardır. En temelinde bireyin ...
Guy Debord’un Gösteri Toplumu’nu Anlamak
1931'de Paris'te doğan Debord, babasını küçük yaşta kaybetti. Paris Üniversitesi'ndeki Hukuk eğitimini yarıda bırakarak sanat çalışmalarına ağırlık verdi. Debord bu dönem de birçok şiir ve yazı da yayınladı. 1968 ...
Jean-Jacques Rousseau ve Mustafa Kemal Atatürk
Atatürk’ün fikir ve özgürlük hayatına yön veren fikir adamlarından birisi de Jean-Jacques Rousseau’tur. ...
Anahtar Ve Şifre
"Şifre" sözcüğünü Fransızcadan almışız, "sayı", "rakam", "kod" anlamında. "Anahtar" ise etimolojik olarak Yunanca bir sözcük, anoichtíri, "açkı", "açacak" demek. İçinde anahtar sözcüğünün geçtiği en eski Türkçe ...
Filler Ve Kediler
Cibilliyet kelimesi Arapça kökenli bir kelime olarak bilinmektedir. Cibilliyet kelimesi, yaratılıştan gelen huy ve karakter manalarında TDK kayıtlarında kullanılmaktadır. Genel olarak halk arasında "cibilliyetsiz" şeklindeki kullanımı ...
Filozofların Çelişkileri Nelerdir?
Tarihe yön veren liderler ve filozoflar insan olduklarından dolayı yaşam ve düşünce denizinde çelişkileri vardır. Fikirlerdeki, davranışlardaki çelişkiler insan doğasında kaçınılmaz r sosyolojik gerçekliktir. Bizim Anadolu'da ...
Olmak İstediğim İnsan
İnsanın hayatta ne kadar başarılı olduğunu ve bunu nasıl ölçeceğini en iyi anlatan yazar, Harvard İşletme Okulu profesörlerinden "Clayton Christensen"dir. Chirstensen’e göre başarılı bir hayat yaşamanın ve bunu ölçmenin 6 ...
Durdurun Dünyayı, İnecek Var
Ekvatorda şu anda saatte 1667 km hızla dünya kendi etrafında dönüyor. 150 milyon yıl önce bu hız 1905 km/saat'miş. Bugüne nazaran dünya yaklaşık olarak %15 daha hızlı dönüyormuş. 10 milyon yılda %1 dönüş hızı yavaşlıyor ...
Suçluluk Psikolojisi Nedir?
Bilmeden, ya da istemeden suç işleyenlerin suçluluk duygusu içerisinde olduklarını tahmin ediyorum. Hele bir de ilk defa bir suç işlemişse sonuçlarından içten içe acı çekiyordur böyleleri muhtemelen. Vicdan azabı duyuyorlardır ...
Suç İşleme Özgürlüğü Ne Demektir?
Suç ne demek? Yasalara, bazen törelere, ahlak kurallarına aykırı davranış. Kim belirlemiş neyin suç, neyin suç olmadığını? Tarih boyunca toplum belirlemiş, töreler oluşturmuş. Günümüzde de meclis ve milletvekilleri sorumlu ...
Hayat Denen Şey; Dün, Bugün ve Bir De Yarındır
Dün attığımız olumlu ve mantıklı adımlar bu günümüzü doğru düzgün geçirmemizi sağlar. Dünü görmezden gelemeyiz. Dün bugünden kopuk değildir. ...
Karar Verebilmek, Neden Özgürlüktür?
Kurallardan biri de belirsizlik ilkesi, sevdiğim bir ilke. Atom altı parçacıklar seviyesinde, yani kuantum dünyasında bir parçanın hızını ölçüyorsanız pozisyonunu, yani o anda tam olarak nerede olduğunu bilemiyorsunuz. Pozisyonuna ...
Sen de mi Brutus Hikayesi Nedir?
Rivayete göre, Brutus Sezar'ın en yakın arkadaşıydı. Sezar'ın önce saldırganlara karşı koymaya çalıştığı, fakat Brutus'u görünce, bu sözleri (Et tu, Brutus?) söylediği ve karşı koymayı bıraktığı rivayet edilir. Sezar'ın ...
Kainatın Dengesi Altın Oran Nedir?
Kuralları biz koyuyoruz, tek çizgi, önce şu kadar aralıkla beş düz kopyasını yap, sonra hepsini on kopya olacak kilde dairesel olarak kopyala. Sonra tümünü yine belli aralıklarla beş kez kopyala, sonra tekrar dairesel kopyala. Bu ...
İş Yaşamında Anlaşmazlıklar Nasıl Çözülmelidir?
Anlaşmazlıkların yapıcı bir şekilde çözülmesi ile ilgili kavramlar ve teknikler gözden geçirildiğinde ortaya şu sonuç çıkar: “Riski paylaşan ve konuyla ilgisi olan herkesin çıkarlarına saygı göstermek gerekir.” ...
Kendime Düşünceler
Yaşadığımız dünya, hepimiz için gerçekten yorucu bir yer. Hatta bir o kadar da yıpratıcı, nankör, sürekli çabalamayı, boğuşmayı gerektiren ama nadiren insanı ödüllendiren bir yer. Karşılığını asla vermeyen bir dünyayı ...
Düşünmek Nedir? Neye Yarar?
Bu yazıyla amacım sizi düşünce tarihine yolculuk yaptırmak değil. Ama düşünmenin değerinin ülkemizde de yeterince anlaşılmadığına, gereken değerin verilmediğine bir tespit olarak dikkatinizi çekmek istiyorum. ...
Dengede Bir Yaşam Nedir?
Minimalist bir yaşam tarzı, yalınlaşmak demektir aslında. Daha az eşya ile yaşamanın faydalarından sadece bazılarını düşünün. Hayatınız için gerçekten önemli olana yer açılır, önemsiz çekmece ve dolapları tasfiye etmek ...
Galaksi Falı Nedir?
Bilirsiniz, içi su dolu bir bardak mercek etkisi yapar, arkasındakileri ters gösterir, baş aşağı görünür neye bakıyorsak. Bu da oluyor gökyüzünde. ...
İyi ve Kötü Felsefesi
İyi ve kötü kavramları; din, etik ve felsefe açısından değerlendirilirken kullanılan ölçüt ahlaktır. İyi kavramı, ahlak bakımından olumlu bir anlam taşırken, olumsuz bir çağrışım uyandıran nesne, istek ve davranışlar ...
Dünya Dönüyor, Sen Ne Dersen De
Aslında fark etmesek de gerçekten evrende durduğumuz yerde durmuyoruz. Çok büyük bir hızla sürekli hareket halindeyiz. Belki de işin sırrı buradadır, belki yaşam enerjimiz bundan ...
Türkçe ve felsefe
Felsefede kullanılan sözcükleri terimleştirme çalışmaları, Türk Dil Kurumunca 1942 yılında toplanan Dil Kurultayı öncesinde başlatılmıştır. Bu kurultaya üniversitelerden hocalar da çağrılmış ve yeni terimler üzerine ...
Pragmatizm Nedir?
Pratik olmaktan bahsediyor, yapılan eylemlerde başarı dışında hiçbir şeyin önemli olmadığını söylüyor. Ahlak ilkeleri ve diğer ölçülerin öneminin olmadığını, ölçünün sadece başarı olduğunu ...
Eylemsizlik
Eylemsizlik kelimesi ise eylemin zıt anlamlısı gibi görünse de biraz farklı bir anlam içeriyor, eylemin direkt ters anlamlısı değil yani, öyle olsaydı zararlı olmak anlamına gelmesi ...
İnandığımız Şeylerin Peşinden Gidiyoruz
O zaman anlamıştım aslında bilen biliyor diye. Her işi bilenine teslim edeceksin aslında. O zaman sorun olmaz hiçbir ...
Su Yolunu Bulur
Uzun süre çözmeye çalıştığı bir matematik probleminden bahsediyor Ali Nesin. Artık vaz geçtiği bir anda çözümü aniden bulduğunu söylüyor. Bilinç altında devam etmiş beyni problemi çözmek ...
Kendimizle Hesaplaşma
Kendisiyle barışık olanlar, kendisini samimi olarak sorguya çekme cesaretini gösterebilenler, kaybolmaz veya kaybolsa bile hemen bir çıkış yolunu ...
İyiye, Güzele Giden Yollar, Bizden Sabırlı Olmayı İster
Bazı kavramların anlamlarını iyi bildiğinizde ve özümsediğinizde, hayatın kapısını açan ve hayatı farklı bir şekilde yaşamanızı rehber olan birer anahtar vazifesini görür. ...
Hayat Üzerine Düşündüren Düşünceler
Düşeceğimiz en büyük hata bunları yerli yersiz biribirlerinin yerine ikame etmektir. Bu ikame etmeninde en yaygın görüneni geleneklerin inanç mefhumuyla karıştırılmasıdır. Ayrışmayı doğru yapamadığımız durumlar bizi ...
Ziya Paşa ve Hayata Dair Düşündüren Dersler
Hayat ileriye doğru yaşanır, ancak geriye doğru anlaşılır. İşte buna da tarih denir. Geleceğe ilişkin öngörüler kökleri tarihte olan ve buradan beslenen bitkiler ...
Din ve Dil İlişkisi Nedir?
"İnsan dil ile düşünür, din ile yaşar. Dilin gelişmesi düşünceyi, dinin dosdoğru yaşanması da hayatı iyi ve güzel yaşanır hâle getirir. Düşüncenin gelişmesi dile bağlıdır. Dinin kurallarına göre hareket etmek de güzel ...
Peygamberimiz ve Felsefe Öğretimi
Tanrı, insanlara dünyada refah, ahrette felahlarını sağlayacak ilkeler bütünü (ed-Din) ilk insan/peygamberler vasıtasıyla öndermiştir. Bu bilgelerin hayata nasıl aktarılacağını, uygulanacağını peygamberler (nebi/rasül) bizlere ...
Bilişsel Çelişki Kuramı Ne Demektir?
Zaman zaman çevremdeki insanların bazı tavır ve davranışlarını anlayamadığım oluyor. Örneğin sigara içen birine sigaranın zararlarından bahsedince hemen, sigara içip de çok uzun ve sağlıklı bir şekilde yaşayan ama sigara ...
Hayat Kısa, Kuşlar Uçuyor
Cemal Süreya’nın “Hayat kısa, kuşlar uçuyor.” dizeleri çalışma masamda duruyor. “Uçmak için kuş olmak gerekmiyor, Küçük sevinçler olsun yeter." ...
Toplumumuzda Eşitlik ve Kardeşlik Çemberinde, Onurlu Yaşamak Mümkün müdür?
Bunu sağlamak için “devlet, ulus/millet ve yurt/vatan” kavramları üzerinde yaşanan kargaşayı gidermek gerekiyor. Avrupa Sözleşmesinin 9.maddesinde düzenlendiği şekliyle, üç temel özgürlük alanı olan düşünce, vicdan ve din ...
Farabi'ye Göre Mutluluk Nedir?
Birey olarak, mutlu, huzurlu bir ortamda yaşamak her insanın beklentisidir. Bunun için de öncelikle bireysel ve toplumsal olarak adaletli ve erdemli bir yaşam geçirmenin yolu üzerinde düşünmek, uygulamaya geçmek gerekiyor. ...
Türkiye ve Bosna Hersek
İslâm dünyasının içinde yaşadığı sorunlara çözüm üretmede, Batı hâkimiyetinin epistemik temellerini bilen ve İslâmi bir dirilişten/Rönesans imkânını gündeme getirerek bir bilinçlilik hali oluşturan âlimlerin metinlerine ...
Felsefe yapalım ama bilgiçlik taslamayalım
Felsefe, dünyanın seçkin zekalarıyla yolda/ş olup, onların varlık, bilgi ve değer üzerine görüşlerini anlamak, mevcut sorunların çözümüne olası katkılarını müzakere etmek ve seçenekleri artırmak diye ...
Temel Kavramlarımız: Din ve Millet
Tarihte sürekli bir devlet geleneğine sahip olarak kadim milletlerinden birisi olan Türkler, Doğu ile Batı âlemini birbirine bağlayan ve yüzyıllarca medeniyet mihveri olan İpek Yolu üzerindeki toprakları fethetmişler, zaman ve mekânın ...
Salgın ve Sanal
Kavramlarla olan ilişkimizin tarihini bilseydik, kavramları aynı güvenle kullanabilir miydik? Yahut değer yargılarının hangi ihtiyaçlar üzerinde yükseldiğini görme fırsatımız olsaydı, onları ihtiyaçların doğasından ayırıp ...
Yerlilik Ne Demektir?
Düşünce tarihinde bir çok medeniyet gelip geçmiştir ve bunların önemli bir kesimi de Mezopotamya-Anadolu kültür havzasında şekillenmiştir. Birbirlerinden yalıtılmış ve hiç etkilenmemiş bir medeniyet olamaz. Bir medeniyet içinde ...
Medeniyetimiz ve Şehirlerimiz
İslam Felsefesi açısından Şehir ve Felsefe ilişkisini temellendirmenin gerekliliğinin teorik ve pratik boyutu şöyle açıklanabilir. ...
Bu Ülke ve Türk İrfanı
Cemil Meriç’in “Bu Ülke” adlı eserini (İstanbul: İletişim Yayınevi 2018) müzakere edeceğiz ...
"Fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür" bireyler için İslam felsefesi okumaları
Covid-19 isimli küresel salgın, özgürlük ve güvenlik salınımındaki dengeye “sağlık güvenliği”ni de ilave ...
Yerlilik ve Millilik
Sayın önceki Başbakan Ahmet Davutoğlu, akiller toplantısında “çözüm projesinin yerli ve milli” olduğunu söyledi. ...
Bireysel Ahlâk
Hz. Adem’den Hz. Muhammed’e (sav) kadar bütün peygamberler, insanların dünyada refah, mükemmellik ve olgunluğa; ahirette felaha erişmeleri için ...
İnsan Onuru
Abdurrahman Şeref Beyi Osmanlı Devleti-Türkiye Cumhuriyeti’nin kültürel geçişini incelemek için önemli mihenk taşı olarak görüyoruz. ...
Yirmi yıl sonra bir '11 eylül' okuması
Birçok alanda yeni krizlerle karşı karşıya olan insanlığı huzura kavuşturabilecek yeni bir medeniyet tasavvuru üzerine düşünmek ...
Türkçeyi bir bilim ve felsefe dili yapmak
Dünyada en uzun ömürlü tek hanedanlı devlet olan Osmanlı, 1789 Fransız İhtilali ile siyasi, iktisadi, ictimai alanda değişen dünya paradigmasına uyum sağlamak için Üç Tarz-ı Siyeseti kademeli olarak devreye ...
Türk felsefesi: imkanı ve gerekçeleri üzerine notlar
Bir “Türk Felsefesinin gerekçesi ve imkânım müzakere etmek için öncelikle felsefe tabirine bir bakmalı, sonra ‘Türk Felsefesi’ ifadesinin tutarlı olup olmadığının müzakeresi ...
ABD sisteminin kaynağı olan Anadolu (Likya) birikimini jeo-felsefi açıdan okumak
Hitit Üniversitesi bünyesinde “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak” bağlamında felsefi okumalar yapıyoruz. ...
Felsefenin asli yurdu neresidir?
“Felsefenin Aslî Yurdu, bize öğretildiği gibi İyonya bölgesi ve Grekler mi, yoksa Mezopotamya bölgesi ve Kaldeliler ...